Vendimi është një shfaqje tipike e diplomacisë trumpiane në mbështetje të nacionalistëve të krahut të djathtë…
Për më shumë se një vit, zyrtarët evropianë kanë paralajmëruar se shteti ballkanik i Bosnjës dhe Hercegovinës është në prag të një krize që kërcënon stabilitetin e Evropës Juglindore. Tani një grup lobistësh të ‘Maga’-s amerikane ka ndihmuar në shkaktimin e një ndërhyrjeje dramatike nga administrata Trump në rajonin e paqëndrueshëm, duke përmbysur vite të tëra diplomacie të udhëhequr nga SHBA-ja në Ballkan.
Në fund të tetorit, Uashingtoni i habiti disa nga aleatët e tij tradicionalë evropianë duke hequr sanksionet ndaj nxitësit kryesor të krizës: Milorad Dodik, ish-udhëheqësi i linjës së ashpër dhe pro-rus i serbëve të Bosnjës. Ky veprim erdhi në këmbim të pranimit të tij për t’u larguar nga presidenca e Republikës Srpska dhe për të anuluar një sërë ligjesh secesioniste.
Vendimi është një shfaqje tipike e diplomacisë trumpiane në mbështetje të nacionalistëve të krahut të djathtë: ai ofron një pasqyrë të re mbi qasjen e tij transaksionale ndaj çështjeve të jashtme, në të cilën figura të tilla si Dodik, një aleat i Presidentit të Rusisë, Vladimir Putin, mund të ndikojnë në politikën amerikane duke thënë fjalët e duhura dhe duke punësuar njerëzit e duhur.
Midis atyre që punonin për Dodik ishin ish-avokati i presidentit amerikan, Rudy Giuliani, aktivistja e zëshme e Maga-s, Laura Loomer, dhe ish-guvernatori i Illinois, Rod Blagojevich, i cili u burgos për akuza korrupsioni përpara se Trump t’ia ndryshonte dënimin në vitin 2020.
Mbështetësit e marrëveshjes argumentojnë se është një veprim i guximshëm për të zbutur rrezikun që paraqet Dodiku, i cili ka qenë një kërcënim i afërt për një paqe të brishtë rajonale. Ai ka kërcënuar vazhdimisht të ndajë territorin e dominuar nga serbët nga pjesa tjetër e Bosnjës, ku mbi 100,000 njerëz u vranë në luftën e viteve 1992–95.
“Është në interesin e Amerikës që Ballkani të mos destabilizohet. Ky është një hap në drejtim të tregimit se është një ditë e re në Ballkan”, tha Blagojevich për Financial Times.
Qasja e mëparshme e SHBA-së nuk ka dhënë rezultate të mira, tha Anthony Godfrey, një ish-ambasador i SHBA-së në Serbi.
Në një deklaratë, një zëdhënës i Departamentit të Shtetit të SHBA-së tha se Uashingtoni punoi me qëllim dhe “diskret” me partnerët e tij në Bosnjë në një përpjekje për t’i dhënë fund krizës dhe për të sjellë më shumë stabilitet në vend, dhe mund të rivendosë sanksionet nëse është e nevojshme për të mbrojtur Marrëveshjet e Dejtonit.
Por disa zyrtarë evropianë që kanë ndihmuar në mbikëqyrjen e marrëveshjes së paqes së Dejtonit të vitit 1995, që i dha fund luftës, kanë frikë se heqja e sanksioneve ndaj Dodikut dhe dhjetëra të afërmve dhe aleatëve të tij do të rezultojë të ketë qenë e parakohshme. Shqetësimi i tyre është se Dodiku do të vazhdojë të destabilizojë rajonin përmes përfaqësuesve, nga prapaskena.
Valentin Inzko, një ish-Përfaqësues i Lartë, tha se vendimi ishte “shumë i papritur dhe shumë i hershëm” dhe hoqi dorë nga ndikimi jetësor mbi Dodikun dhe aleatët e tij.
“Ata duhet t’i kishin dhënë Dodikut, le të themi, gjashtë muaj që të sillej mirë dhe pastaj të hiqeshin sanksionet”, tha ai.
Kritikët e marrëveshjes shqetësohen gjithashtu se ajo pasqyron një dorëzim të qëllimshëm të ndikimit të SHBA-së.
“Që nga heqja e sanksioneve të SHBA-së ndaj një numri zyrtarësh në Republikën Srpska, kemi qenë dëshmitarë të një vazhdimësie të sjelljeve dhe veprimeve nxitëse, përfshirë edhe nga ata që u hoqën së fundmi nga lista nga administrata Trump”, tha Jeanne Shaheen, demokratja kryesore në komitetin e marrëdhënieve me jashtë të Senatit.
Episodi duket se ofron një pamje të ripërcaktimit të politikës së jashtme amerikane në mandatin e dytë të Trump, në të cilin SHBA-të po kërkojnë të tërhiqen nga roli i tyre i gjatë si arbitër de facto i konflikteve globale dhe kampion i demokracisë.
“Ne nuk jemi të interesuar të imponojmë një vizion të një shoqërie që pasqyron preferencat e burokratëve të largët dhe aktivistëve të ngushtë. Politika pafundësisht ekspansive, pa përmbajtje dhe përulësi historike, bëhet armik i strategjisë dhe i artit shtetëror kushtetues”, tha zëvendëssekretari i shtetit Christopher Landau në Dayton të Ohajos në maj, në një fjalim që shënonte 30-vjetorin e nënshkrimit të marrëveshjes së paqes që i dha fund luftës në Bosnjë.
Për Dodikun, marrëveshja është kulmi i një viti manovrash prapaskene. Kur Trump u rizgjodh nëntorin e kaluar, Dodiku ishte i gëzuar, duke ndjerë një mundësi për t’i dhënë fund izolimit të tij ndërkombëtar dhe shpejt filloi të rekrutonte lobistë. Deri në janar, zyra e tij kishte nënshkruar marrëveshjen e parë me firmën e lobimit Zell & Associates.
Objektivi i tyre, sipas dokumenteve ligjore të qeverisë amerikane, ishte të “eliminonin” sanksionet ndaj Dodikut dhe aleatëve të tij dhe të promovonin rishqyrtimin publik të Marrëveshjeve të Paqes të Dejtonit brenda SHBA-së.
Gjatë vitit 2025, Republika Srpska do të nënshkruante kontrata me vlerë qindra mijëra dollarë me katër firma lobimi amerikane, të cilat kërkonin ta paraqisnin Dodikun si një lloj Trumpi të Ballkanit, një provokator dhe një viktimë, të ndjekur nga ndjekje penale që ata pretendojnë se janë të motivuara politikisht, dhe popullin e Republikës Srpska si të krishterë të përndjekur, një kauzë popullore në Uashingtonin e Trumpit.
“Propozimet e Dodikut shtynë të gjitha butonat për njerëz të ndryshëm që janë besimtarë të vërtetë”, tha një person i njohur me çështjen.
Blagojevich, firma e të cilit ishte një nga ato të punësuara nga Republika Srpska, i karakterizoi akuzat kundër Dodikut dhe zyrtarëve të tjerë në enklavë si “jo-krime” në një intervistë me FT.
“Kjo është një temë për të cilën do ta konsideroja veten ekspert sepse kam bërë tetë vjet burg për jo-krime”, u shpreh ai.
Gjatë vitit, Dodik dhe Srpska filluan të tërhiqnin vëmendjen e aleatëve të tjerë të Trump, përfshirë Giuliani-n, këshilltarin jozyrtar të Shtëpisë së Bardhë, Loomer, dhe ish-këshilltarin e sigurisë kombëtare të presidentit, Michael Flynn.
“Bashkimi i forcave me kombe të forta dhe udhëheqës të fortë si @MiloradDodik mund t’i mposhtë globalistët që kërkojnë shkatërrimin tonë”, shkroi Flynn në një postim në mediat sociale në gusht.
Në një apel të dukshëm ndaj interesit e Trump për marrëveshjet e biznesit të lidhura me diplomacinë, Dodik i kërkoi SHBA-së të përfitonte nga depozitat minerale, përfshirë litiumin, në lindje të vendit. Megjithatë, depozitat janë të paeksploruara dhe të pazhvilluara.
Në muajt që çuan në vendimin e SHBA-së për të hequr sanksionet ndaj Dodikut, zyrtarët amerikanë dhe evropianë po shqetësoheshin gjithnjë e më shumë se Bosnja po shkonte drejt një krize për shkak të refuzimit të Dodikut për t’iu bindur një urdhri gjykate që i thoshte të jepte dorëheqjen nga presidenca dhe të pranonte autoritetin ligjor të kryeqytetit kombëtar, Sarajevës, mbi Republikën Srpska.
Prapa skenave, zyrtarët amerikanë u thanë aleatëve në Evropë dhe informuan Kongresin se do të ishin të gatshëm të hiqnin sanksionet ndaj Dodikut dhe aleatëve të tij si një nxitje për të që të jepte dorëheqjen.
Në pamje të parë, strategjia e tyre duket se ka funksionuar. Në fund të shtatorit, Dodik pranoi të tërhiqej dhe i kërkoi asamblesë kombëtare të Republikës Serbe të emëronte një president të përkohshëm. Ai gjithashtu shfuqizoi ligjet serbe të cilat kishin sfiduar autoritetin e Sarajevës.
Megjithatë, nuk është e qartë nëse Dodik ka ndërmend vërtet të tërhiqet më tej. Kur u hoqën sanksionet, kishte shpresa se ai do ta zbutte retorikën e tij nxitëse, tha Inzko, ish-Përfaqësuesi i Lartë. Por Dodik, tha ai, besonte se Amerika i kishte dhënë atij një liri të plotë për retorikën e tij, “e cila në fakt është përkeqësuar”./“Financial Times”
