Shkruar nga Daniel Serwer
Dëshmitarët dhe anëtarët e Kongresit ranë dakord se Serbia është burimi i shumë problemeve në Ballkan…
Nënkomiteti i Evropës i Dhomës së Përfaqësuesve mbajti dje një seancë dëgjimore me temë “Pika e nxehjes: Një rrugë drejt stabilitetit në Ballkanin Perëndimor”. Dyshoj se rajoni është vërtet një pikë e nxehte, megjithëse mund të ndizet. Gjithashtu dyshoj se nevoja e tij kryesore është stabiliteti. Por dëshmitë dhe pyetjet ishin më të arsyeshme sesa jo.
Çfarë u bë mirë?
Dëshmitarët dhe anëtarët e Kongresit ranë dakord se Serbia është burimi i shumë problemeve në Ballkan. Korrupsioni i saj, qeveria gjithnjë e më autokratike, lidhjet tregtare dhe ushtarake me Kinën, si dhe lidhjet politike dhe ekonomike me Rusinë janë probleme të mëdha. Ata donin të shihnin mbështetje të fortë për Kosovën dhe për shqiptarët në Serbinë jugore, pavarësisht mospëlqimit të burokracisë së Departamentit të Shtetit për Kryeministrin e Kosovës Kurti.
Dëshmitarët dhe anëtarët e Dhomës së Përfaqësuesve vunë në pikëpyetje mençurinë e Administratës Trump në lehtësimin e sanksioneve ndaj Milorad Dodik, ish-presidentit të entitetit serb (Republika Srpska) në Bosnjë, dhe miqve të tij. Askush nuk mundi të identifikonte një përfitim të qartë për SHBA-në. Të gjithë pyesnin veten nëse kjo ishte bërë me urdhër të lobistëve të njohur të Uashingtonit pranë Administratës Trump. Dhe ndoshta në ndjekje të interesave private të familjes Trump. Disa mbështetën rivendosjen e sanksioneve.
Çfarë gabuan?
Nuk e ndaj optimizmin e dëshmitarëve për ta kthyer Serbinë në drejtimin perëndimor. Presidenti Biden e provoi këtë për katër vjet dhe dështoi. Presidenti Vuçiç nuk ka interes të vërë në rrezik pushtetin e tij duke frenuar korrupsionin, duke prerë lidhjet me Kinën dhe Rusinë, ose duke i dhënë fund kufizimeve të tij ndaj shtypit dhe sistemit të drejtësisë. Ai nuk ka interes që Serbia ose Bosnja të bashkohen me NATO-n. Vuçiç është shumë më i interesuar të ndihmojë Trumpin të ndërtojë një projekt hoteli në Beograd. Ai mendon, me arsye të mira, se kjo do të mjaftojë për t’i blerë kredi në Uashington.
Max Primorac i Fondacionit Heritage mbështeti eliminimin e “Përfaqësuesit të Lartë” të bashkësisë ndërkombëtare në Bosnjë. Ai gjithashtu donte një “entitet të tretë” për kroatët. Këto dy lëvizje do të rrëzonin marrëveshjet e Dejtonit dhe do të çonin në shkëputjen e të dy entiteteve, serbe dhe kroate, duke filluar luftë me një entitet boshnjak të papërcaktuar mirë në Bosnjën qendrore. Kjo është padyshim një ide e keqe. Me mençuri, Luke Coffey dhe Ed Joseph mbështetën mbështetjen e marrëveshjeve të Dejtonit për Bosnjën.
Max theksoi gjithashtu mundësitë për eksportin e mallrave energjetike amerikane në Ballkan dhe importin e mineraleve kritike nga ky vend. Unë nuk e kundërshtoj këtë në parim, por këto propozime biznesi varen nga faktorë ekonomikë që për momentin nuk duken të favorshëm për investimet private. Bota ofron mundësi shumë më të mira diku tjetër. Për sa kohë që korrupsioni, autokracia dhe tensionet etnike mbizotërojnë në Ballkan, një investitor i mençur do të hezitonte të rrezikonte shumë.
Figura e stabilitetit
Sipas mendimit tim, Ballkani është shumë i qëndrueshëm sot. Ky stabilitet mbështetet nga korrupsioni, tensionet etnike dhe forcat antidemokratike. Pushtetet në pushtet mund të vendosin një ditë të fitojnë më shumë para dhe të fitojnë më shumë pushtet në një mënyrë tjetër. Nëse ka një pikë të nxehtë, kjo është ajo.
Ajo që i duhet rajonit sot është ndryshimi politik, jo stabiliteti. Por duhet të jetë një ndryshim i menduar mirë në një drejtim demokratik, evropian dhe perëndimor. Rusët dhe kinezët po ushqehen me tensione etnike, status të pasigurt dhe autokratë të korruptuar. Braktisja e Dejtonit do të ishte një dhuratë për ta.
Ndryshimi duhet të nënkuptojë më shumë të drejta individuale në Bosnjë, më shumë sovranitet në Kosovë dhe më pak autokraci në Serbi. SHBA-të mund të inkurajojnë demokratizimin dhe të ndihmojnë ata që duan ta arrijnë atë, por u takon boshnjakëve, kosovarëve dhe serbëve të marrin përgjegjësi. Pasi ta bëjnë këtë, përparimi drejt anëtarësimit në BE dhe NATO do të jetë i lehtë, jo i vështirë.
