Brezi që rritet pa dinjitet, pa drejtësi dhe pa mundësi, një ditë e humb frikën. Dhe kur frika mbaron, fillon historia.
Në Azi, po ndodh diçka që po trondit pushtetet: Gjenerata Z po del në rrugë. Në Nepal, studentët kërkojnë drejtësi për punëtorët e vrarë në vendet e Gjirit; në Indi, mijëra të rinj po protestojnë kundër papunësisë dhe dhunës policore; në Indonezi, brezi i ri përplaset me oligarkët që kontrollojnë gjithçka. Ndërsa në Filipine, të rinjtë po sfidojnë hapur trashëgiminë e korrupsionit dhe autoritarizmit që familja Marcos e ka kthyer në sistem.
Në gjithë këto vende, protestat kanë një fytyrë të re: atë të brezit që u rrit me internetin, por që sot kërkon drejtësi reale, jo virtuale. Brezi që nuk pranon më të qeveriset nga të njëjtat duar të plakura, që nuk e sheh politikën si terren të ndaluar, dhe që e përdor TikTok-un për të organizuar marshime, jo për t’u argëtuar me kotësi.
Por pyetja që lind për ne është e thjeshtë dhe e dhimbshme: Pse kjo valë nuk ka mbërritur ende në Ballkan?
Rajoni ynë, që dikur njihej për shpërthime historike, sot duket më shumë si një fushë e mpirë. Shqipëria, Serbia, Maqedonia e Veriut, Bosnja, Mali i Zi, të gjitha përballen me të njëjtat plagë: korrupsion të institucionalizuar, pushtet të kapur, varfëri strukturore dhe apati shoqërore.
Në vend të revoltës, kemi emigracion.
Në vend të ndërgjegjes, kemi lodhje.
Në vend të protestës, kemi ironi në rrjete sociale.
Megjithatë, sinjalet e para të lëvizjes rinore kanë nisur të duken në Serbi. Qindra studentë, punëtorë dhe qytetarë po dalin në rrugë prej muajsh, duke sfiduar pushtetin e Aleksandar Vuçiçit pas zgjedhjeve të kontestuara. Protestat e tyre po e vënë regjimin në vështirësi, po e tronditin propagandën e kontrolluar të Beogradit, por ende nuk mjaftojnë për ta rrëzuar. Megjithatë, janë një shenjë. Një paralajmërim se durimi shoqëror ka një kufi.
Sepse Ballkani ka një traditë të vjetër: kur nuk mban më, shpërthen.
Shqiptarët e treguan këtë në 1990, kur rrëzuan diktaturën më të mbyllur të kontinentit pa armë e pa liderë të importuar. Por kanë kaluar 36 vjet nga ajo ditë. Dhe pyetja që rri pezull mbi çdo qytet të rajonit është: A do të ngrihemi më?
Sot, të rinjtë shqiptarë janë më të lidhur me botën se kurrë, por edhe më të shkëputur nga vendi i tyre. Ata nuk besojnë te politika, nuk ndjehen përfaqësuar, nuk e shohin dot ndryshimin si diçka që vjen nga poshtë. Shkolla, mediat, institucionet, të gjitha duken të zëna rob nga një elitë që e trajton pushtetin si pronë private.
Autoritarët e Ballkanit e dinë këtë dhe i tremben brezit të ri. Prandaj e blejnë me spektakle, e lodhin me “show”, e shpërqendrojnë me patriotizëm folklorik dhe e argëtojnë me “stabilitet”. Sepse një shoqëri që qesh, nuk proteston. Por asgjë nuk zgjat përjetësisht.
Brezi që rritet pa dinjitet, pa drejtësi dhe pa mundësi, një ditë e humb frikën. Dhe kur frika mbaron, fillon historia.
Protestat e rinisë në Nepal, Indi, Indonezi e Filipine janë më shumë se valë lokale: janë një paralajmërim global se sistemi i vjetër po plasaritet nga brenda. Dhe në këtë epokë të rrjeteve, revoltat nuk kanë më kufij, ato udhëtojnë me shpejtësinë e Wi-Fi-së.
Ballkani mund të duket i qetë, por në heshtje po zien. Nën sarkazmën, nën emigracionin, nën lodhjen, ekziston ende një nerv kombëtar që nuk është shuar.
Pyetja nuk është nëse Gjenerata Z do të ngrihet, por kur. Dhe kur ajo të ngrihet, në Tiranë, në Beograd apo në Sarajevë, do ta bëjë jo për ideologji, por për dinjitet.
Sepse në fund, çdo brez që e kupton se e ardhmja i është vjedhur, nuk kërkon më leje për ta marrë mbrapsht./Diplomatico
