Ndërsa një armëpushim i ndërmjetësuar nga Presidenti i ShBA-së, Donald Trump, vazhdon për ditën e tretë, dëmet nga lufta 12-ditore midis Izraelit dhe Iranit po bëhen më të qarta. Nga infrastruktura e shkatërruar deri te ekonomitë e dëmtuara, të dyja palët tani po llogarisin koston e një konflikti që mund të shpërthejë përsëri.
Ashtu si luftërat e mëparshme në Lindjen e Mesme: Lufta Arabo-Izraelite e vitit 1967 ose Lufta e Yom Kippurit në vitin 1973, përplasja që filloi më 13 qershor ishte simbolike. Duke zgjatur 12 ditë, lufta kishte një rezonancë numerike: identiteti i Izraelit si një komb i dymbëdhjetë fiseve dhe tradita dominuese e Shiizmit Dymbëdhjetësh të Iranit i dhanë këtij numri një rëndësi të veçantë kulturore.
Pavarësisht armëpushimit, inteligjenca amerikane sugjeron se lufta mund të rifillojë. Në kundërshtim me deklaratën e Presidentit Trump se aftësitë bërthamore të Iranit ishin “shkatërruar plotësisht”, rezervat e uraniumit të Iranit duket se janë kryesisht të paprekura.
Lufta 12-ditore gjithashtu la plagë të thella në Iran dhe Izrael, tensionoi zinxhirët rajonalë të furnizimit dhe dërgoi valë tronditëse në tregjet globale të energjisë dhe tregtisë. Ndërsa armëpushimi vazhdon, kostoja e plotë e kësaj lufte ende po zbulohet.
Dëmet në Iran
“Lufta 12-ditore midis Iranit dhe Izraelit këtë qershor shkaktoi dëme të konsiderueshme ekonomike në të gjithë rajonin, megjithëse barra ishte e pabarabartë,” thotë Andreas Krieg, profesor i asociuar në King’s College London dhe drejtor i MENA Analytica.
Irani, tashmë nën dekada sanksionesh perëndimore, mbajti barrën më të rëndë. Në një intervistë për TRT World, Krieg, një analist i mbrojtjes, vlerëson humbjet totale direkte dhe indirekte midis 24–35 miliardë dollarë, ekuivalente me afërsisht 6.3–9.2 për qind të PBB-së së vlerësuar të Iranit prej 380 miliardë dollarësh.
Sulmet amerikane dhe izraelite dëmtuan infrastrukturën bërthamore të Iranit dhe shkaktuan një rënie të mprehtë të eksporteve të naftës së Teheranit. Dëmtimi i instalimeve energjetike dhe infrastrukturës ushtarake kërcënon të thellojë dobësitë strukturore të Iranit dhe të vonojë rimëkëmbjen e tij pas luftës.
“Lufta ka thelluar sfidat fiskale dhe sociale të Iranit, me pasoja të qëndrueshme për stabilitetin e tij të brendshëm,” thotë Aimen Jamil, një ekspert me bazë në Islamabad për çështjet iraniane.
Dëmet në ShBA dhe Izrael
Izraeli shpenzoi afërsisht 5 miliardë dollarë në javën e parë të sulmeve ndaj Iranit, me kosto ditore të luftës që arrinin në 725 milionë dollarë—593 milionë dollarë për operacione ofensive dhe 132 milionë dollarë për mbrojtje dhe mobilizim.
Sistemet kundër raketave vetëm kushtonin Izraelit midis 10 milionë dhe 200 milionë dollarë në ditë, sipas The Wall Street Journal. Nëse konflikti do të kishte vazhduar për një muaj të plotë, kostot totale mund të kishin tejkaluar 12 miliardë dollarë, vlerëson Instituti Aaron për Politika Ekonomike.
Izraeli, megjithëse ekonomikisht më i qëndrueshëm, nuk mbeti i paprekur, sipas Krieg. Ai vlerëson humbjet midis 11.5 miliardë dhe 17.8 miliardë dollarë, ose 2.1–3.3 për qind të PBB-së së tij prej 540 miliardë dollarësh.
“Këto shifra përfshijnë shpenzimet ushtarake, dëmtimin e infrastrukturës dhe interceptimin e mbi 400 raketave iraniane,” shton Krieg. “Por përtej kostove direkte qëndron një shtresë më e thellë e ndërprerjeve. Sektori i teknologjisë së lartë të Izraelit, përgjegjës për 64% të eksporteve dhe një të pestën e PBB-së, vuajti nga mungesa e fuqisë punëtore pasi mijëra rezervistë u tërhoqën nga rolet kritike.”
Mbylljet e bizneseve, pezullimet e fluturimeve tregtare dhe boshllëqet në bujqësi dhe ndërtim e përkeqësuan tensionin ekonomik. Këto kosto mundësie, duke përfshirë investimet e ndaluara dhe projektet e mëdha të vonuara, mund të kenë pasoja afatgjata,” thotë Krieg.
Një eksod i dukshëm ka filluar gjithashtu. Të gjithë këta faktorë kanë bërë që qeveria izraelite të përballet me një çmim të lartë, duke nxitur një “eksod të dukshëm” të qytetarëve të saj të dyfishtë, të shqetësuar nga frekuenca dhe shtrirja e sulmeve me raketa në vendet strategjike si rafineritë e naftës dhe qytetet kryesore, sipas Krieg.
Byroja Qendrore e Statistikave të Izraelit vlerëson se më shumë se 80.000 izraelitë u larguan nga vendi në vitin 2024, që korrespondon me numrin më të lartë që nga themelimi i shtetit sionist në vitin 1948. Mbi 10.000 izraelitë u evakuuan në javën e parë të luftës, me më shumë se 36.000 që paraqitën kërkesa për kompensim, sipas Autoritetit Tatimor të Izraelit.
