Financial Times
Që kur Macron hyri në Pallatin Elysee në vitin 2017 duke premtuar të ulë taksat, të nxisë rritjen dhe të tkurrë shtetin, shpenzimet publike janë rritur, dhe kështu është rritur edhe raporti i borxhit ndaj PBB-së së Francës…
Borxhi francez është rritur ndjeshëm, deficitet po zgjerohen dhe dy kryeministra janë rrëzuar duke u përpjekur ta rregullojnë atë. Pyetja që tani qëndron pezull mbi politikën në Paris: sa nga problemet me buxhetin është për shkak të vetë Presidentit Francez Emmanuel Macron?
Që kur Macron hyri në Pallatin Elysee në vitin 2017 duke premtuar të ulë taksat, të nxisë rritjen dhe të tkurrë shtetin, shpenzimet publike janë rritur, dhe kështu është rritur edhe raporti i borxhit ndaj PBB-së së Francës, duke qenë tani pas Greqisë dhe Italisë në Eurozonë.
Deficiti buxhetor i vitit të kaluar arriti në 5.8 përqind, më i larti nga të gjitha vendet e Eurozonës. François Bayrou, kryeministri i dytë këtë vit që nuk pranoi planet e deficitit, u përpoq të hartonte një paketë fiskale prej 44 miliardë eurosh që tani me siguri do të duhet të zvogëlohet nga pasardhësi i tij.
Loja e fajit midis qendristëve të Macronit dhe një opozite të zemëruar do t’i bëjë të vështirë kompromiset buxhetore.Qasja modernizuese e presidentit dha disa rezultate. Papunësia ka rënë ndërsa ligjet e rrepta të punës janë lehtësuar, reputacioni i Francës si një destinacion investimi është përmirësuar dhe një moshë e rritur e daljes në pension në 64 vjeç ka mbajtur më shumë të moshuar në punë.
Por Partia Socialiste e krahut të majtë, e cila është blloku kyç i ndryshimit nëse ndonjë qeveri do të miratojë një buxhet, tani kërkon që Macron të bëjë lëshime që ai i sheh si të barasvlershme me heqjen dorë nga shumica e asaj trashëgimie. Socialistët duan të rrisin taksat për shumë të pasurit dhe të pezullojnë reformën e pensioneve të presidentit, e cila është luftuar shumë.
Financat publike të Francës mund të shpjegohen me dy faktorë, sipas ekonomistëve: qasja e saj e shpenzimeve të mëdha për të zbutur ndikimin e pandemisë Covid dhe krizës së mëvonshme energjetike evropiane, por edhe uljet gjithëpërfshirëse të taksave të ndërmarra nga Macron që nga viti 2018.
Gjysma e rritjes së borxhit të përgjithshëm të Francës që nga viti 2017 ishte për shkak të atyre uljeve të përhershme të taksave, me mbështetjen ndaj krizës që përbënte gjysmën tjetër, vlerësoi Xavier Ragot, i cili kryeson grupin e ekspertëve OFCE.
Franca nuk ka balancuar një buxhet që nga vitet 1970. Ajo ka qenë gjithmonë një përjashtim midis ekonomive të zhvilluara për shkallën e shpenzimeve publike, të cilat me 57 përqind të PBB-së në vitin 2023 tejkaluan atë të çdo anëtari tjetër të OECD-së. Ajo gjithashtu ka një nga taksat më të larta, me barrën që bie kryesisht mbi punëtorët.
Për një kohë të gjatë, qeveritë e njëpasnjëshme e panë këtë si një zgjedhje të pranueshme politike, me një rritje relativisht të shëndetshme të produktivitetit dhe PBB-së që ndihmonte në parandalimin e daljes së borxhit jashtë kontrollit. Tatimpaguesit ishin të gatshëm të mbështesnin pensionet dhe sigurimet shoqërore bujare si pjesë të kontratës së çmuar sociale franceze, dhe ata i vlerësonin shërbimet e tyre publike.
Vitin e kaluar, 47 përqind e të gjitha shpenzimeve, u shpenzuan për pensione, shëndetësi dhe përfitime papunësie, 20 përqind për qeverisjen vendore dhe 34 përqind për buxhetin e shtetit, sipas ministrisë së financave.
Kur Macron hyri në Pallatin Elize, borxhi ishte në një trajektore në rënie dhe deficiti ishte 3.4 përqind e PBB-së, falë masave të marra nga paraardhësi i tij socialist François Hollande për t’u rikuperuar nga kriza financiare e vitit 2008.
Hollande rriti taksat mbi kompanitë dhe familjet, por gjithashtu krijoi kredi të bollshme tatimore për kërkimin dhe zhvillimin, si dhe stimuj për punësimin.
Macron hoqi një taksë mbi pasurinë dhe e zëvendësoi atë me një më modeste mbi pronat e paluajtshme, ndërsa taksat mbi të ardhurat nga kapitali u ulën gjithashtu me një taksë të sheshtë prej 30%. Taksat e korporatave u ulën nga 33% në 25%, dhe taksat e prodhimit që dëmtonin konkurrueshmërinë u frenuan.
Kjo bëri që e majta ta kritikonte Macronin si “presidentin e të pasurve”, edhe pse eliminimi i një takse mbi strehimin, e cila u sillte dobi të gjithë pronarëve të pronave, ishte ndër lëvizjet më të kushtueshme.
Uljet e taksave ishin kryesisht të pafinancuara sepse basti i Macron ishte se politikat e tij do të forconin ekonominë dhe do të përmirësonin pjesëmarrjen në fuqinë punëtore, gjë që do të rriste të ardhurat dhe do të ngushtonte deficitet.
Pastaj erdhi një sërë krizash ndaj të cilave përgjigjja e Macron ishte të hiqte vazhdimisht bllokun e çeqeve. Së pari, lëvizja e jelekëve të verdhë shpërtheu në vitin 2018 për shkak të një takse të propozuar mbi karbonin mbi karburantet, gjë që zemëroi protestuesit që mendonin se politika e tij tatimore favorizonte të pasurit.
Pastaj pandemia e Covid-19 dhe shoku energjetik evropian goditën me shpejtësi njëra-tjetrën, duke e detyruar qeverinë të shpenzonte shumë për mbështetjen e krizës për të rritur pagat e punëtorëve, për të mbajtur kompanitë mbi ujë dhe për të ndihmuar familjet të paguajnë faturat.
Ndërsa përgjigja ndaj Covid-19 prej 170 miliardë eurosh, ose 10 përqind e PBB-së, nuk ishte në kundërshtim me vendet e tjera, Franca e vazhdoi dhënien e ndihmës për më gjatë se homologët e saj nën mantrën e saj “quoi qu’il en coûte” (çfarëdo që të duhet).
Gjatë krizës evropiane të gazit, qeveria u dha konsumatorëve dhe bizneseve subvencione të pacaktuara për energjinë dhe benzinën. Auditori kombëtar francez e vlerësoi koston neto për shtetin në 72 miliardë euro.
Ekonomistët thonë se stimuli fiskal ishte i tepruar. Por OFCE sugjeron se problemi më i qëndrueshëm ishte një rënie në të ardhurat nga taksat për shkak të vendimeve të mëparshme të Macron. Shumë ekonomistë nuk e parashikuan këtë për shkak të turbulencave të viteve të krizës, gjë që e bëri parashikimin të vështirë. Sfida të tilla bënë që ministria e financave të mos i përmbushte parashikimet e saj për të ardhurat nga taksat vitin e kaluar, duke e çuar Francën drejt tejkalimit të objektivit të saj të deficitit.
Duke pasur parasysh nivelet e larta të taksave, rritjen e pasigurt të produktivitetit dhe ngecjen e tregut të punës, ekonomistët thonë se Franca nuk do të jetë në gjendje të rritet shpejt ose të taksojë për të dalë nga ngecja e saj fiskale.
Një përpjekje e vazhdueshme për të ulur shpenzimet publike në shumë fusha ishte e nevojshme, tha Xavier Jaravel, president i Këshillit të Analizës Ekonomike të qeverisë franceze. Kjo përfshin shëndetësinë dhe arsimin, ku shpenzimet më të larta të Francës nuk kanë çuar në rezultate më të mira se kudo tjetër në Evropë. Detyra mund të ishte e menaxhueshme, nëse do të kishte mbështetje politike për shkurtime graduale gjatë një numri vitesh. Por, duke pasur parasysh hendekun që tani ndan partitë politike, arritja e konsensusit ndoshta do të jetë e pamundur derisa zgjedhjet presidenciale të vitit 2027 t’u lejojnë votuesve të zgjedhin.
