Shkruar nga Joseph Gagliano
Funksionimi i këtyre rrjeteve nuk kufizohet vetëm në Turqi. Hetimi zbulon një prani të strukturuar në Evropë, veçanërisht në Francë, Gjermani, Austri dhe Holandë. Këto nuk janë vetëm grupe militante, por shoqata kulturore, sportive dhe fetare që, në disa raste, shërbejnë si platforma për mbikëqyrje, propagandë ose mbledhje fondesh…
Në muajt e fundit, hetimi i publikuar nga Mediapart ka sjellë në vëmendjen evropiane një fenomen që ka ekzistuar në Turqi për dekada, por që tani po merr një dimension të ri: ndërthurjen gjithnjë e më të dukshme të aparateve shtetërore, grupeve ultranacionaliste dhe organizatave të diasporës të transformuara në instrumente ndikimi dhe kontrolli. Kjo pamje përfshin jo vetëm ngritjen e Ujqërve Gri ose grupeve të tjera radikale, por edhe shfaqjen e një sistemi hibrid ku pushteti politik, shërbimet e sigurisë dhe milicitë janë të ndërthurura, duke ushqyer një strukturë paralele që është më fleksibile dhe shpesh më efektive se ajo zyrtare.
Hetimi përshkruan një galaktikë aktorësh që, të marrë individualisht, mund të duken të fragmentuar. Në realitet, të marrë së bashku, ata formojnë një rrjet që funksionon në harmoni me qëllimet e nacionalizmit bashkëkohor turk: zgjerimin e ndikimit jashtë vendit, shtypjen e mospajtimit të brendshëm, përmbajtjen e lëvizjeve kurde dhe angazhimin në antagonizëm me Evropën kur është e nevojshme.
Ujqërit Gri, një organizatë historike e MHP-së , janë vetëm pjesa më e dukshme e këtij mozaiku. Krahas tyre veprojnë grupe të formuara pas vitit 2016, njësi mbrojtëse të transformuara në milici informale dhe rryma nacionaliste-islamiste që e gjejnë klimën aktuale terren pjellor për bashkimin e ideologjisë së tyre me strategjitë e qeverisë.
Roli i shtetit zyrtar është i paqartë, por vendimtar. Nga njëra anë, qeveria e mirëpret MHP-në si një aleat të qëndrueshëm politik. Nga ana tjetër, ajo toleron ose inkurajon përdorimin e figurave nga rrjetet ultranacionaliste si mjete informale në krizat rajonale. Në këtë dinamikë, shërbimi turk i sigurisë luan një rol koordinues: sipas burimeve të cituara, MIT punëson aktivistë radikalë si “burime të jashtme”, të aftë për të vepruar në kontekste ku veprimi zyrtar do të ishte shumë i ekspozuar ose i pabesueshëm. Kjo strategji kujton metodën klasike të “shtetit të thellë”: mbajtja e një zone gri të grupeve të afta për të vepruar me mohim, por në përputhje me objektivat e përgjithshme.
Funksionimi i këtyre rrjeteve nuk kufizohet vetëm në Turqi. Hetimi zbulon një prani të strukturuar në Evropë, veçanërisht në Francë, Gjermani, Austri dhe Holandë. Këto nuk janë vetëm grupe militante, por shoqata kulturore, sportive dhe fetare që, në disa raste, shërbejnë si platforma për mbikëqyrje, propagandë ose mbledhje fondesh. Diaspora turke në Evropë bëhet kështu një terren i konkurrencës politike dhe kontrollit shoqëror. Mbikëqyrja e kundërshtarëve, nga gylenistët te kurdët, shpesh ndodh përmes këtyre kanaleve. Është këtu që logjika e shtetit paralel del më fuqishëm: aparati diplomatik ruan formën e tij zyrtare, por presioni i vërtetë vjen nga aktivistët dhe qarqet ultranacionaliste që mbajnë kontakt të vazhdueshëm me zyrtarët konsullorë ose rrjetet informale.
Shqetësimi evropian buron pikërisht nga kjo natyrë e dyfishtë. Autoritetet kanë frikë nga infiltrimi politik, manipulimi i votës së BE-së dhe presioni mbi gazetarët dhe disidentët. Franca, Austria dhe Holanda kanë hapur tashmë hetime specifike, ndërsa në Gjermani, incidentet e frikësimit kundër aktivistëve ose gazetarëve kurdë në mërgim janë dokumentuar prej vitesh. Veprimet e këtyre rrjeteve nuk marrin gjithmonë forma të dhunshme, por ndikimi i tyre në klimën sociale është i dukshëm: ato mbjellin frikë, ushtrojnë presion dhe pengojnë bashkëjetesën midis komuniteteve.
Aspekti më delikat i hetimit ka të bëjë me financimin. Sipas Mediapart, rrjeti ultranacionalist përfiton nga fondet nga shoqatat e diasporës, firmat e sigurisë dhe donacionet e kanalizuara përmes organizatave kulturore të lidhura me Diyanet ose MHP. Këtu, ndërveprimi midis shtetit dhe niveleve paralele është qartësisht i dukshëm: strukturat zyrtare ofrojnë legjitimitet, ndërsa ato joformale garantojnë fleksibilitet operativ. Ky sistem lejon mbështetjen e aktiviteteve në Evropë dhe teatrot rajonale, nga Kaukazi në Ballkan e deri në Siri.
Konteksti gjeopolitik është po aq i rëndësishëm. Studimi tregon se e djathta ekstreme turke nuk po vepron si një entitet i izoluar, por si pjesë e strategjisë ekspansioniste të nacionalizmit të ri turk. Ekzistojnë tre drejtime kryesore: Ballkani, ku Turqia po kërkon të konsolidojë lidhjet politike dhe kulturore; Kaukazi, ku mbështet Azerbajxhanin dhe ruan presionin mbi Armeninë; dhe Evropa, ku diaspora po bëhet një levë diplomatike dhe një mjet i mundshëm presioni. Në këto zona, grupet ultranacionaliste dhe strukturat paralele shpesh veprojnë në përputhje me objektivat shtetërore, edhe kur ato nuk janë të koordinuara drejtpërdrejt.
Rezultati është një hibrid i veçantë: një shtet zyrtar i forcuar nga një konstelacion grupesh jozyrtare dhe një shtet paralel që merr pushtet nga mbrojtja politike që merr. Kjo dinamikë nuk është e re në Turqi, por sot ajo merr një dimension më të gjerë transnacional. Për Evropën, kjo do të thotë të merresh jo vetëm me një fuqi rajonale të vendosur, por edhe me një sistem në të cilin aparatet institucionale dhe rrjetet ideologjike mbështesin reciprokisht njëra-tjetrën, duke e bërë më të vështirë dallimin se ku mbaron veprimi i shtetit dhe ku fillon ai i degëve të tij jozyrtare.
Kjo është arsyeja pse hetimi i Mediapart nuk është thjesht një hetim gazetaresk, por një thirrje zgjimi. Ai tregon se si një nacionalizëm i strukturuar, me degëzime zyrtare dhe paralele, mund të veprojë njëkohësisht brenda dhe përtej kufijve kombëtarë. Dhe si kjo strukturë mund të ndikojë në Evropë përmes rrjeteve që sfidojnë kategoritë tradicionale të diplomacisë dhe sigurisë. E djathta ekstreme turke nuk është një fenomen margjinal ose folklorik: është një pjesë integrale e strategjisë së Ankarasë për projektimin e pushtetit, kontrollin e mospajtimit dhe ndërtimin e një identiteti që tejkalon kufijtë shtetërorë./Përshtati “Pamfleti” nga “WorldCrunch”
