Shkup – Ballkani Perëndimor është përballur me një mungesë të madhe të fuqisë punëtore vitet e fundit dhe vendet në rajon po i drejtohen gjithnjë e më shumë punëtorëve të huaj nga Azia dhe Afrika. Kroacia lëshoi më shumë se 75.000 leje pune në vitin 2024, kryesisht për qytetarë të Filipineve, Indisë dhe Nepalit. Serbia ka shkuar edhe më tej. Autoritetet serbe kanë diskutuar mundësinë e punësimit të deri në 100.000 punëtorëve nga Gana, gjë që ka shkaktuar debat të nxehtë.
Në Maqedoni, procedura po thjeshtohet, dhe kuota për importimin e punëtorëve të huaj në vend po rritet. Kjo parashikohet me Ligjin për Punësimin dhe Punën e të Huajve. Propozuesi i ndryshimeve është Qeveria, dhe sipas tekstit të ri, të huajt do të mund të punojnë në vend, jo më shumë se 5 për qind e numrit të përgjithshëm të qytetarëve të punësuar.
Për 2025 vjet, Qeveria e Republikës së Veriut nga 10.000 leje për shtete. Ministri i Ekonomisë dhe Punës, Besar Durmishi thekson se ky numër është rezultati i analizës së përgjithshme të gjendjes në krahasim me punën dhe shprehjet e nevojave nga fuqia e punës në sektorët e ndryshëm. Procedura për lëshimin e lejeve të punës po thjeshtohet gjithashtu, kështu që Agjencia e Punësimit do të duhet t’u përgjigjet kërkesave brenda 5 ditëve nga paraqitja. “Vendi ynë i sheh migrantët jo vetëm si fuqi punëtore, por si bartës të njohurive, përvojës, shkëmbimit kulturor dhe potencialit ekonomik. Përfshirja e rregulluar e punëtorëve të huaj kontribuon në rritjen e produktivitetit, zhvillimin e industrive që kërkojnë punë intensive dhe stabilizimin e punësimit”, theksoi ministri i Ekonomisë dhe Punës, Besar Durmishi, në konferencën rajonale për migrimin e fuqisë punëtore që mbahej në Budvë, në organizim të Organizatës Ndërkombëtare për Migrim (IOM) dhe institucionet partnere nga rajoni.
Biznesi është i kënaqur me ndryshimet. Angel Dimitrov nga Konfederata e Punëdhënësve thotë se ata kanë kërkuar lehtësim për një periudhë më të gjatë.
Përvojat e kompanive që kanë importuar punëtorë të huaj tregojnë se ato janë pozitive. Angel Dimitrov nga Organizata e Punëdhënësve vëren se punëdhënësit janë të kënaqur me ta dhe zakonisht punojnë në pozicione më të thjeshta. “Gjëja e parë që thonë pronarët e kompanive është se janë shumë të kënaqur me punëtorët, disiplinën e tyre, dhe produktivitetin e tyre, por ankoheshin për procedurat e gjata dhe problemet gjatë vetë procedurës, sepse pasi marrin lejen e qëndrimit, këta njerëz vijnë këtu dhe nuk mund të punojnë derisa të marrin leje pune ose të lidhin një kontratë pune, dhe gjatë asaj kohe duhet të qëndrojnë këtu në Maqedoni”, thotë Dimitrov, duke shtuar se do ta zgjidhim mungesën e fuqisë punëtore duke importuar punëtorë.
Sipas tij, nëse shefat tanë të kuzhinës shkojnë në Kroaci, atëherë duhet të sjellim shefa nga Nepali. Mbi 12 mijë punëtorë ndërtimi vlerësohet se janë larguar nga Maqedonia në kërkim të një jetese më të mirë. Për shkak të pagave të ulëta, është e vështirë të mbahen punëtorët vendor.
Sipas Sindikatës, në Maqedoninë e Veriut ka mungesë të fuqisë punëtore, kryesisht për shkak të pagave të ulëta dhe keqpërdorimeve nga “bosët” e bizneseve. “Ajo që duhet t’i shqetësojë të gjithë është se nuk mund të gjesh një punonjës që do të punojë për pagë minimale, ose me pagë nën mesataren dhe të jetë produktiv”, thonë sindikalistët.
Sindikatat vlerësojnë se pikërisht pagat e ulëta janë arsyeja pse shumica vendosin të ikin në një drejtim. Nëse i paguan një rrogë mizerabël, atëherë mund të presësh që të kenë vetëm një biletë vajtje dhe kjo është jashtë vendit, thonë sindikalistët.
Shqipëria ka njohur rritje të ndjeshme të numrit të shtetasve të huaj që punojnë në sektorë me mungesë fuqie vendase. Në vitin 2024 kishte 11.224 leje pune të dhëna për shtetasit e huaj. Kjo shifër është me e lartë se viti 2023. Konkretisht në 2023 u dhanë 9825 leje për të huajt, që u punësuan në tregun vendas.
Shumica e këtyre punonjësve të huaj janë të përfshirë në sektorë si turizmi, ndërtimi dhe shërbimet e tjera. 15-20 për qind më tepër të huaj kanë ardhur në Shqipëri gjatë kësaj periudhe të 2025, krahasuar me vitin e kaluar, ku sipas të dhënëve zyrtare, janë mbi 13 mijë shtetas të huaj që kanë marrë leje të rregullt. Duke qenë se punësimi sezonal po bëhet gjithnjë e më i zakonshëm në rajonin tonë, ai shpesh ndodh pa rregulla të qarta dhe pa mbrojtje për punëtorët.
Të gjithë palët mbeten të kënaqur ku nuk paguajnë qira, ushqimi u ofrohet nga biznesi, ndërsa çdo muaj dërgojnë para në shtëpi. Por ky realitet është pasqyrë e një problemi më të thellë për tregun shqiptar të punës. Në bujqësi, industri, ndërtim e turizëm janë sektorët që vuajnë për fuqi punëtore. “Nga ikja dhe mungesa e lindjeve, na kanë detyruar të kthejmë sytë te punëtorët e huaj. Kemi 3 vjet me kontingjentin e parë, ka ardhur i dyti dhe i treti dhe po mundohemi t’i ambientojmë me klimën, ushqimin dhe rregullat tona. Është e vetmja zgjidhje që ne të mos humbim kontratat që kemi vite që kemi punuar për t’i lidhur”, thekson Filip Gjoka, sipërmarrës.
Mungesa e fuqisë punëtore është e ndjeshme në disa sektorë kyç. Ishin në sektorët e akomodimit dhe tani ka kaluar në fabrikat e agropërpunimit. Ndërsa më shumë lehtësira do të krijohen në kuadrin e ri ligjor për të huajt në Shqipëri në vijim. Qeveria planifikon të sjellë në Shqipëri 40 mijë të huaj për të punuar.
Në Serbi shkalla e lartë e papunësisë, e cila arrin deri në 9.1 për qind (që do të thotë se më shumë se 280.000 njerëz janë të papunë), në profesionet me mungesë, kryesisht në ndërtim, mikpritje, transport, por edhe në kujdesin shëndetësor, do të zëvendësohet nga “puna e importuar” deri në fund të vitit. Sipas ekspertëve, njerëzit po largohen në mënyrë të pandalshme nga vendi , për shkak të arsyeve ekonomike dhe politike, kushteve të punës dhe pagës mesatare të pamjaftueshme për një jetë të mirë, kështu që nuk është për t’u habitur që shteti planifikon të lëshojë 100.000 leje pune për punëtorët nga Gana, por edhe nga vendet e tjera të pazhvilluara, deri në fund të vitit.
Punëtorët nga Gana, sipas të gjitha gjasave, do të mbërrijnë deri në fund të vitit, dhe është ende shumë herët për të folur për datën e saktë të mbërritjes së fuqisë punëtore nga Afrika, por edhe për numrin e saktë të njerëzve që do të vendosen në Serbi në mënyrë sezonale.
Ekonomisti Dr. Mihail Arandarenko paralajmëron se këto janë shpesh parashikime të ekzagjeruara dhe të motivuara politikisht. “Lajmi për 100.000 ganezë në Serbi është i shtrembëruar dhe në thelb i pavërtetë. Bile nevoja reale është shumë më e ulët – midis 20.000 dhe 30.000 punëtorëve – dhe se potenciali integrues i një migrimi të tillë mbetet shumë i kufizuar. Gjithashtu, ky nuk është migrim me potencial integrimi”, shton ai.
Tashmë, punëtorët nga Nepali, India dhe Shri Lanka janë të punësuar kryesisht në punimet e infrastrukturës publike, me nënkontraktorë që i sollën ata në Serbi kryesisht përmes agjencive të specializuara të ndërmjetësimit.
Ekspertët vlerësojnë se Kroacia duhet të ketë hartuar politika arsimore dhe politika të reja në fushën e pranimit të fuqisë punëtore të huaj, duke marrë parasysh që shumica e të huajve që punojnë aktualisht në territorin e Republikës së Kroacisë vijnë jo vetëm nga Evropa Juglindore, por edhe nga Azia.
Brenda pesë vjetësh, me ritmin aktual të rritjes së Prodhimit të Brendshëm Bruto, ekonomisë kroate do t’i mungojnë 450.000 deri në 500.000 punëtorë të huaj, që do të thotë se nëse nuk duam shoqëri paralele, duhet të punojmë urgjentisht për përfshirjen e këtyre punëtorëve në komunitetin tonë, u tha gjatë konferencës së Dhomës së Ekonomisë Kroate “EDUKarijera – Arsimi për profesionet e së ardhmes”.
Petar Misheviq, këshilltar i presidentit të Dhomës së Tregtisë Kroate dhe Zëvendës Rektor i Universitetit të Veriut, deklaroi se ekonomia kroate aktualisht po përballet me një problem urgjent të mungesës së fuqisë punëtore të kualifikuar. Ai beson se është jashtëzakonisht e rëndësishme që programet arsimore të përshtaten, ndryshohen dhe rishikohen, dhe që ato të ndjekin nevojat e tregut të punës.
Ai tha gjithashtu se Kroacia duhet të ketë hartuar politika arsimore dhe politika të reja në fushën e pranimit të fuqisë punëtore të huaj, duke marrë parasysh se shumica e të huajve që punojnë aktualisht në territorin e Republikës së Kroacisë vijnë jo vetëm nga Evropa Juglindore, por edhe nga Azia.
Sipas tij, integrimi kërkon një gamë të gjerë punëdhënësish dhe institucionesh shtetërore. “Integrimi i këtyre punëtorëve në Republikën e Kroacisë kërkon bashkëpunim të gjerë jo vetëm midis punëdhënësve dhe institucioneve shtetërore, por edhe midis njësive të qeverisjes vendore dhe vetëqeverisjes”, tha Misheviq, duke shtuar se nuk mund të lejohet krijimi i shoqërive paralele, por se duhet të punojmë mbi modelet me të cilat do të integrohen këto grupe punëtorësh.
Ai theksoi gjithashtu se për shkak të rritjes së ulët natyrore, Kroacia do të ketë një nevojë të jashtëzakonshme për punë në vitet, apo edhe dekadat e ardhshme. (koha.mk)
