Traktati i Mospërhapjes Bërthamore (NPT) i vitit 1968 njohu zyrtarisht pesë fuqi bërthamore. Që atëherë, katër vende të tjera kanë njohur armët bërthamore jashtë kuadrit ligjor ndërkombëtar.
Rregullat që lidhen me armët bërthamore nuk janë gjithmonë të thjeshta në shikim të parë. Pse disa vende lejohen t’i posedojnë ato dhe të tjerat jo? Pse disa vende nuk supozohet t’i posedojnë, por i posedojnë? Pse thuhet se disa vende i posedojnë ato kur zyrtarisht nuk i posedojnë?
Në vitin 2025, armët bërthamore vazhdojnë të jenë një ndër kërcënimet më serioze për sigurinë globale, ndërsa bota po hyn në një periudhë të re të garës së armatimeve. Pavarësisht se ekziston një traktat ndërkombëtar që synon kufizimin dhe reduktimin e tyre, arsenali global bërthamor po rritet për herë të parë në dekada. Aktualisht, nëntë shtete zotërojnë armë bërthamore: Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Rusia, Kina, Britania e Madhe, Franca, India, Pakistani, Izraeli dhe Koreja e Veriut.
Nga këto, vetëm pesë janë të njohura zyrtarisht si fuqi bërthamore sipas Traktatit të Mospërhapjes së Armëve Bërthamore (NPT), një marrëveshje e vitit 1968 që synon të ndalojë përhapjen e mëtejshme të teknologjisë bërthamore.

Shtetet e Bashkuara, Rusia, Britania, Franca dhe Kina, si nënshkruese të traktatit dhe posedues të arsenalit para vitit 1967, konsiderohen si “të ligjshme” në zotërimin e këtyre armëve. Ndërkohë, India, Pakistani dhe Izraeli nuk e kanë nënshkruar asnjëherë NPT-në, ndërsa Koreja e Veriut u tërhoq nga traktati në vitin 2003 dhe që nga ajo kohë ka zhvilluar disa teste bërthamore. Të gjitha vendet e tjera në botë, që janë pjesë e NPT-së, kanë hequr dorë nga e drejta për të zhvilluar armë bërthamore, qoftë edhe për mbrojtje, duke e pranuar një standard të dyfishtë që shumë analistë e konsiderojnë të padrejtë dhe të rrezikshëm.
Në vitin 2025, Rusia dhe SHBA mbajnë mbi 90 për qind të të gjitha armëve bërthamore në botë, me mbi 5,000 koka secila, ndërsa Kina është në proces të shpejtë të zgjerimit të arsenalit të saj, duke e trefishuar atë në më pak se dhjetë vjet. Franca dhe Britania kanë mbi 200 njësi secila, ndërsa vendet si India dhe Pakistani zotërojnë rreth 170–180 koka bërthamore. Izraeli nuk e pranon zyrtarisht se ka armë bërthamore, por besohet të ketë rreth 90, ndërsa Koreja e Veriut ka zhvilluar mbi 50 dhe po avancon me sistemet e dorëzimit. Të gjitha këto shtete po investojnë aktualisht në modernizimin e arsenaleve, në vend të çarmatimit.
Pyetja thelbësore që lind është: pse disa vende lejohen të kenë armë bërthamore, ndërsa të tjerët jo?

Përgjigjja është më shumë politike se juridike.
Traktati i NPT-së bazohet në një marrëveshje historike dhe në balancën e fuqisë pas Luftës së Dytë Botërore dhe gjatë Luftës së Ftohtë. Vendet që i zotëronin armët u lanë t’i mbanin me kushtin që do të punonin për çarmatimin global një premtim që, realisht, asnjë prej tyre nuk e ka përmbushur. Vendet që nuk kishin armë në atë kohë, e pranuan këtë pabarazi në këmbim të mbështetjes për zhvillim paqësor të energjisë bërthamore dhe garanci të sigurisë nga fuqitë bërthamore.
Kjo ka krijuar një sistem që shumë vende e shohin si të padrejtë dhe hipokrit. Disa shtete, si India dhe Pakistani, kanë zgjedhur të mos e nënshkruajnë fare traktatin dhe të ndjekin rrugën e tyre. Të tjera, si Irani, kanë qenë në qendër të krizave të mëdha ndërkombëtare për shkak të dyshimeve mbi ambiciet e tyre bërthamore, pavarësisht se janë palë në NPT. Ndërkohë, rritja e tensioneve në Lindjen e Mesme, në Azinë Juglindore dhe në Evropë po nxit një debat të ri mbi “deterrencën bërthamore”, pra mbi idenë se vendet kanë nevojë për armë bërthamore për t’u mbrojtur nga kërcënimet e jashtme.
Në këtë klimë të re globale, kontrolli i përhapjes së armëve bërthamore po bëhet gjithnjë e më i vështirë. Teknologjitë e reja, përfshirë inteligjencën artificiale dhe raketat hipersonike, po e komplikojnë edhe më shumë fushën e mbrojtjes strategjike, ndërsa marrëveshjet për çarmatimin si ajo mes SHBA dhe Rusisë (New START) janë në rrezik për t’u ndërprerë.
Kjo do të thotë se rreziku i një gare të re armatimi është më i lartë se kurrë që nga fundi i Luftës së Ftohtë.
Përfundimisht, në vitin 2025, bota ndodhet përballë një realiteti të ashpër: armët bërthamore nuk po zvogëlohen, por po shtohen. Disa vende i kanë si trashëgimi të së kaluarës, të tjera po i zhvillojnë si garanci për të ardhmen. Derisa të vendoset një standard i barabartë dhe real për sigurinë globale, armët bërthamore do të vazhdojnë të jenë një privilegj i pakicës dhe një kërcënim për shumicën.