Kyriakos Mitsotakis
Marrëveshja e Gjelbër e BE-së është në një udhëkryq. Çmimet e larta të energjisë lënë pak hapësirë për të ngarkuar ekonomitë tona me kosto shtesë. Ndërkohë, mjedisi i ri gjeopolitik ka ulur oreksin e Evropës për të zhvilluar varësi të reja nga lëndët djegëse, mineralet ose teknologjitë.
Dhe BE-ja përballet me një mori sfidash të tjera – tranzicioni ynë energjetik duhet të përforcojë një kornizë më të gjerë strategjike se ku dëshiron të jetë Evropa në botë.
Duke pasur parasysh këto sfida, do të doja të propozoja pesë rregulla të arta për tranzicionin e gjelbër.
Së pari, duhet të përqendrohemi në efektivitetin e kostos. Ndërsa vendet evropiane ende djegin qymyr në termocentralet tona dhe naftë për të ngrohur shtëpitë dhe fabrikat tona, ne po shtyjmë për dekarbonizimin e anijeve dhe aeroplanëve dhe të proceseve më të vështira industriale. Ky theks në trajtimin e të gjitha emetimeve menjëherë është dritëshkurtër. Ne duhet të rrisim ato teknologji me karbon të ulët që janë konkurruese, ndërsa vazhdojmë të zhvillojmë ato që nuk janë – por me një ritëm të arsyeshëm.
Gjithashtu është gjithnjë e më e qartë se hapat e fundit për të arritur neutralitetin klimatik do të jenë shumë të kushtueshëm. Duhet të ecim me kujdes, të ruajmë fleksibilitetin dhe të sigurohemi që llogaritjet të përputhen.
Së dyti, duhet ta vlerësojmë neutralitetin teknologjik. Për një kohë shumë të gjatë u sollëm sikur tranzicioni energjetik të ishte një lojë morali. Është koha të dalim nga kopshti i së mirës dhe së keqes. Evropa po nënshkruan marrëveshje për të blerë gaz nga Amerika, por nuk e mbështet prodhimin e gazit brenda BE-së. Ka shumë para për të financuar hidrogjenin si burim energjie, por shumë pak për energjinë bërthamore.
Nuk mund të ndajmë para bazuar në energji. Duhet të vëmë bast në teknologjitë që mund të ofrojnë atë që me të vërtetë ka rëndësi: emetime më të ulëta.
Së treti, duhet t’i ripërkushtohemi tregut të brendshëm. Kemi pabarazi të mëdha çmimesh në Evropë, veçanërisht në energjinë elektrike. Integrimi i tregut po ndodh sipas dëshirës dhe pak njerëz duan të ndajnë energjinë e tyre të lirë elektrike. Kështu që përfundojmë me çmime negative në një vend, ndërsa një tjetër ka çmime me tre shifra. Kjo është çmenduri. Historia na mëson se integrimi nuk ndodh vetvetiu. Është një projekt politik. Duhet ta shtyjmë përpara në nivelet më të larta.
Së katërti, na duhet një qeverisje më e fortë e tregut. Tregjet e energjisë, dhe në veçanti tregjet e energjisë elektrike, janë gjithnjë e më komplekse, të ndërvarura dhe të errëta. Ky është një koktej i rrezikshëm për një produkt që është jetik për jetën njerëzore dhe për konkurrueshmërinë e Evropës.
Strukturat tona të tregut përpiqen për përkufizimin e efikasitetit në tekstet shkollore. Por duke vepruar kështu, sistemi dhe efektet e tij në publik bëhen politikisht të paqëndrueshme. Ne duhet të rifillojmë bisedën mbi qeverisjen e tregut – si përcaktohen çmimet, në cilat tregje dhe kush është vërtet i pajisur për të monitoruar këto çmime dhe për të parandaluar manipulimin e tregut në nivel evropian.
Së pesti dhe së fundmi, tranzicioni i gjelbër nuk mund të jetë një qëllim në vetvete. Për shumë vite, Evropa e ngriti dekarbonizimin mbi gjithçka tjetër. Synime të tjera – punësimi, prodhimi industrial, autonomia strategjike – këto humbën kur u përballën me dekarbonizimin. Ne nuk mund të përballojmë të qëndrojmë në këtë rrugë. Dekarbonizimi është jetik, por nuk është i vetmi objektiv.
Nëse duhet të pranojmë disa emetime për pak më gjatë për të shpëtuar industritë tona ose për të ruajtur kohezionin social, le të jetë kështu. Ne duhet t’i zhvillojmë këto debate me ndershmëri. Ne nuk mund të fillojmë me neutralitetin klimatik dhe të shpresojmë që gjithçka tjetër të bjerë në vend.
Këto pesë rregulla janë të thjeshta. Ato ndoshta, më vete, janë të pakontestueshme. Por nëse i merr seriozisht — nëse vendos një strategji të bazuar në këto rregulla — zhvillon një agjendë shumë të ndryshme për BE-në, dhe një agjendë radikale.
Unë besoj se kjo është ajo që na duhet në vitin 2025. Përndryshe, mund të fitojmë garën për neutralitet klimatik vetëm për të zbuluar se po garonim në garën e gabuar. Nuk mund ta lejojmë që kjo të ndodhë.
