Ish-krýeministrit Fatos Nano, i cili u nda dje nga jeta vuante nga një pròblèm kroník respirator. Në gjuhën mjèkësore, njihèt me emrin SPOK – Sëmùndja Pùlmonare Obstruktive Kroníke.
SPOK, (COPD) është një sëmùndje (patologjí) që prèk mushkëritë dhe mùnd të párándálohèt, por jo të shèròhèt. Karákterizohèt nga një ngushtim (obstruksion) i paríkthýeshëm ose pjesërisht i ríkthýeshëm i rrugëve të.frymëmárrjes.
Ky obstruksion zakonisht është progresiv dhe shoqërohèt me një përgjígje inflamatore jo normale kroníke të mushkërive kundrejt grimcave të pluhurit dhe/ose gazeve si psh: monoksidi i kárbonit prezent në tymin e dùhanit dhe dioksodi i kárbonit që gjèndet në ajrin e ndotur të ambíentit që na rrethon.
SPOK-u është shkáktari i tretë i vdèkjeve në të gjíthë botën dhe shkáktari i dytë për invaliditet të plòtë të pacientëve. Në vitin 2010 janë raportuar mbi tre milionë vdèkje nga kjo sëmùndje në rang botëror.
Në Shqípëri kjo patologjí nuk njihèt mirë dhe si rrjèdhojë ngelet e padiagnostíkuar dhe/ose e kèqtrájtuar. Studimet trègòjnë që vendi ynë ka një prevalencë të lártë të SPOK-ut, dùke prèkur përafërsisht 5-6% të popùllatës. Duhanpirja është shkáku krýesor dhe më i zakonshëm. Njihen edhe áktorë të tjerë ndër të cilët përmenden: díeta ùshqímore dhe áktiviteti i pakët fizík.
Kolla kroníke me sekrecione dhe vèshtírësia në frymëmárrje krýesisht gjatë ecjes, janë më të shpeshtat në këtë sëmùndje. Preken më tepër meshkùjt mbi 40 vjèç dùhanpirës, por kohët e fùndít po shtohèt edhe numri i femrave me SPOK si rrjèdhojë e dùhanit.
Mjekimi ka për qèllim frènimin sadopak të sëmùndjes në stadin që diagnostíkohèt. Ndërlíkimet e sëmùndjes janë të shumta si psh: kárdiake, endokrinologjíke, muskùláre, deri në invalidizím të plòtë të pacientit.
Por çfarë është SPOK?
Sëmùndja Pùlmonare Obstruktive Kroníke (SPOK, COPD) është një sëmùndje (patologjí) që prèk mushkëritë dhe mùnd të párándálohèt. Karákterizohèt nga një ngushtim (obstruksion) i paríkthýeshëm ose pjesërisht i ríkthýeshëm i rrugëve ajrore.
Ky obstruksion zakonisht është progresiv dhe shoqërohèt me një përgjígje inflamatore jo normale kroníke të mushkërive kundrejt grimcave të pluhurit dhe/ose gazeve si psh: monoksidi i kárbonit prezent në tymin e dùhanit dhe dioksodi i kárbonit që gjèndet në ajrin e ndotur të ambíentit që na rrethon.
SPOK-u është shkáktari i tretë i vdèkjeve në të gjíthë botën dhe shkáktari i dytë që akùzohèt për invaliditet të plòtë të pacientëve. Në vitin 2010 janë raportuar mbi tre milionë vdèkje nga kjo sëmùndje në rang botëror.
Në Shqípëri kjo patologjí nuk njihèt mirë dhe si rrjèdhojë ngelet e padiagnostíkuar dhe/ose e kèqtrájtuar. Studimet trègòjnë që vendi ynë ka një prevalencë të lártë të SPOK-ut, dùke prèkur përafërsisht 5-6% të popùllatës.
1- Cilët janë shkáktarët e kësáj sëmùndje?
Duhanpirja është shkáku krýesor dhe më i zakonshëm. Njihen edhe áktorë të tjerë ndër të cilët përmenden: ndotja e ambíentit, defiçitet e α1-antitripsínës, mòsha, díeta ùshqímore dhe áktiviteti i pakët fizík.
2- Cilat janë shenjat dhe simptomat që shoqërojnë këtë sëmùndje?
Kolla kroníke me sekrecione dhe vèshtírësia në frymëmárrje krýesisht gjatë ecjes (efòrtit), janë më të shpeshtat në këtë sëmùndje. Preken më tepër meshkùjt > 40 vjèç dùhanpirës, por kohët e fùndít po shtohèt edhe numri i femrave me SPOK si rrjèdhojë e dùhanit.
3- Si diagnostíkohèt?
Diagnoza vèndòset me anë të një tèsti të thjeshtë që quhèt Spirometri me provën me bronkodilatatore (ventoline). Çdo subjekt me mòshë mbi 40 vjèç mashkùll ose femër, me ose pa ankèsa, i rekomandohèt të krýejë këtë egzaminim. Nëse pacienti diagnostíkohèt me SPOK dùhèt të përcáktohèt grada e sëmùndjes, që janë A,B,C,D (stadi I,II,III,IV).
4- Cilat janë alternativat e trájtimit të kësáj sëmùndje?
Duhèt inkurajuar ndërprèrja e pirjes së dùhanit. Plani i mjèkimit përcáktohèt në várësi të gradës (stadit). Grada e parë nuk kèrkon mjèkim të vazhdueshëm, por vetëm në rast se pacienti ka ankèsa.
Gradat e tjera kèrkojnë mjèkim më të gjatë. Mjekimi në përgjíthësi konsiston fíllimisht në ndërprèrjen e pirjes së dùhanit nga ana e pacientit dhe në pèrdorimin e medíkamenteve që mèrrèn në formë inhalatore (në formë pompe) për një kohë të gjatë, por kjo në várësi të stadit të sëmùndjes dhe gjèndjes së përgjíthshme të pacientit (sëmùndjet shoqëruese).
SPOK është një sëmùndje që nëse prèk një person nuk mùnd të shèròhèt më. Mjekimi ka për qèllim frènimin sadopak të sëmùndjes në stadin që diagnostíkohèt. Ndërlíkimet e sëmùndjes janë të shumta si psh: kárdiake, endokrinologjíke, muskùláre, deri në invalidizím të plòtë të pacientit.
