Mund të shohim “një lloj Jalte të re” në të cilën Rusia, pavarësisht vështirësive në terren, synon të rivendoset si një fuqi globale…
Mesdheu “është dhe do të mbetet në të ardhmen një nga fushat gjeografike të shahut mbi të cilat konkurrenca midis fuqive do të bëhet më e ashpër”.
Ky është një nga mesazhet qendrore që dalin nga analiza e nënshkruar nga Enrico Casini dhe Anna Maria Cossiga në raportin vjetor të Fondacionit Med-Or, që pasqyron natyrën fluide, të pasigurt, por qendrore të ekuilibrave gjeopolitikë aktualë, ku stabiliteti ndërtohet midis ndryshimeve të vazhdueshme të kursit dhe konfigurimeve të reja globale.
Sezoni i inauguruar nga kthimi në Shtëpinë e Bardhë i Donald Trump, paralajmërojnë autorët, “mund të përfaqësojë një pikë kthese në politikën ndërkombëtare”, tashmë e dukshme në sinjalet e dërguara nga administrata e re: dëshira për të mbyllur frontet e hapura në Ukrainë dhe Lindjen e Mesme dhe, mbi të gjitha, samiti i Riadit me Rusinë, i cili “mund të parashikojë dëshirën për të ndërtuar një lloj rendi të ri ndërkombëtar”.
Sipas dy autorëve të raportit, mund të shohim “një lloj Jalte të re” në të cilën Rusia, pavarësisht se është në vështirësi në terren, synon të riafirmojë veten si një fuqi globale “falë mbi të gjitha fuqisë së saj ushtarake dhe politikës së saj të jashtme asertive”.
Ajo që po lëviz është një kontekst ndërkombëtar në të cilin, vazhdojnë autorët, “asgjë nuk mund të merret si e mirëqenë” dhe në të cilin aleancat janë të lëvizshme, krizat potencialisht shpërthyese dhe institucionet ndërkombëtare gjithnjë e më shumë nën presion.
Veçanërisht e rëndësishme, në kuadrin e përshkruar në raport, është centraliteti i Mesdheut më të gjerë, një zonë që “ka parë centralitetin e saj strategjik të rritet gjatë viteve të fundit” dhe në të cilën ambiciet e fuqive të mëdha kryqëzohen me ato të aktorëve të rinj rajonalë.
Casini dhe Cossiga theksojnë se si “konflikti në Gaza, rënia e regjimit sirian, zgjedhja e presidentit libanez Joseph Aoun, deri në dobësimin e lidershipit iranian dhe Hezbollahut” përshkruajnë një fazë tranzicioni të thellë në të gjithë rajonin.
Një skenar i shënuar nga kriza të ndërvarura, nga të cilat varet siguria evropiane dhe pozicionimi strategjik i Italisë.
Ajo që është shqetësuese është vështirësia e zhvillimit të një vizioni afatgjatë.
“Bërja e parashikimeve bëhet e vështirë dhe e rrezikshme, në mungesë, në këtë moment historik, të pikave të sakta të referencës”, shpjegojnë autorët, duke paralajmëruar kundër një skenari në të cilin “evolucionet e papritura mund të jenë rendi i ditës”.
Por Mesdheu nuk është vetëm një pasqyrë konfliktesh. Është gjithashtu teatri në të cilin afirmohet protagonizmi i të ashtuquajturit Jug Global.
“Shumë vende të Jugut global”, shkruajnë Casini dhe Cossiga, “po përpiqen të imponohen në vëmendjen botërore edhe duke u dalluar në shumë çështje nga fuqitë e mëdha”.
Turqia, India, Brazili, Afrika e Jugut, vendet e Gjirit dhe Katari tani janë aktorë të aftë të ndikojnë në axhendën ndërkombëtare, shpesh përmes pozicioneve autonome dhe ndërmjetësimit efektiv. Një shembull: rolet e Ankarasë dhe Riadit në negociatat për konfliktin ukrainas dhe në Lindjen e Mesme.
Edhe viti 2024, i përcaktuar si “viti zgjedhor”, ka qenë vendimtar në krijimin e kësaj tabloje lëvizëse. Nga fitorja e Trump deri te konfirmimi i Narendra Modi në Indi, te rikthimi i Partisë Laburiste në Mbretërinë e Bashkuar, duke kaluar nëpër presidenten e parë femër në Meksikë dhe afirmimin e Javier Milei në Argjentinë, po shfaqet një botë më multipolare, më e fragmentuar dhe më pak e parashikueshme.
“Tani është e qartë”, vërejnë Casini dhe Cossiga, “se, në botë, është duke u zhvilluar një ripërcaktim i ekuilibrave dhe strukturave ekonomike dhe politike”. Italia është gjithashtu në zemër të këtij transformimi.
Sipas raportit Med-Or, Roma ka “një nevojë në rritje për të forcuar rolin e saj në rajonin e Mesdheut dhe në Afrikë”. Iniciativa të tilla si Plani Mattei shihen si “mjete të dobishme për të forcuar projeksionin ndërkombëtar” të vendit, me kusht që ato të përfshijnë “të gjithë aktorët më të rëndësishëm, në nivele institucionale, ekonomike dhe industriale”.
Një pikë qendrore e analizës është se konkurrenca globale nuk zhvillohet më vetëm në baza politike ose ushtarake.
“Transformimet e mëdha që po dëshmojmë nuk janë vetëm politike, por, mbi të gjitha, ekonomike, teknologjike, sociale dhe madje kulturore”, shkruajnë autorët.
Ndërhyrja e inteligjencës artificiale, ndikimi i revolucionit dixhital, gara hapësinore dhe paqëndrueshmëria mjedisore bëhen faktorë strukturorë në strategjitë e pushtetit. Lufta, grushtet e shtetit, por edhe supremacia teknologjike dhe diplomacia ekonomike janë instrumentet e një konkurrence që shpesh “sheh aleatët dhe kundërshtarët të mbivendosen, të bashkohen, të negociojnë”.
Megjithatë, paralajmërojnë autorët, është e nevojshme ta mbajmë busullën të fortë.
“Sfidat që shtrihen para të gjithëve, nga ndryshimi i klimës te dominimi i teknologjive të reja, nga pushtimi i kozmosit te riorganizimi i një hapësire të përbashkët politike në nivel global, duhet të kuptohen në mënyrë që të përballen”.
Çelësi, nënvizojnë Casini dhe Cossiga, është njohuria.
“Për të mos u mbingarkuar nga ndryshimet dhe për të provuar t’i përballojmë ato, është e nevojshme t’i kuptojmë ato”.
Më në fund, në Mesdhe, Veriun dhe Jugun e botës, Evropën dhe Afrikën, takohen fuqi të konsoliduara dhe lojtarë në zhvillim.
Për Casini-n dhe Cossiga-n, “kush më mirë se Italia mund ta lehtësojë këtë takim dhe të jetë protagonist?”
Ambicia është e madhe, por e nevojshme.
“Një detyrë e vështirë, komplekse dhe ambicioze që meriton investimin e të gjitha burimeve, inteligjencës dhe aftësive më të mira të vendit”. Në një botë në të cilën konkurrenca midis fuqive shoqërohet nga skenarë të shumtë dhe të pasigurt, Mesdheu edhe një herë e konfirmon veten si një “udhëkryq historik kulturash, rrugësh, konfliktesh dhe vizionesh” dhe një pasqyrë besnike e transformimit të madh global që është duke u zhvilluar.
