Sipas studimit të Fondacionit Friedrich Ebert, korrupsioni dhe pasiguria në punë janë shqetësimet më të mëdha për të rinjtë në Evropën Juglindore. Për 62 për qind të të anketuarve, korrupsioni është problemi më i madh me të cilin do të përballen vendet e tyre në dekadën e ardhshme, i ndjekur nga papunësia dhe emigrimi
Fisnik PASHOLLI
Shkup, 30 shtator – Sipas studimit të Fondacioni Friedrich Ebert, Studimi për të Rinjtë në Evropën Juglindore, korrupsioni dhe pasiguria në punë janë shqetësimet më të mëdha për të rinjtë në Evropën Juglindore. Për 62 për qind të të anketuarve, korrupsioni është problemi më i madh me të cilin do të përballen vendet e tyre në dekadën e ardhshme, i ndjekur nga papunësia dhe emigrimi. Të rinjtë shpesh hasin korrupsionin për herë të parë në sistemin arsimor: 61 për qind besojnë se notat dhe provimet në institucione dhe universitete në vendet e tyre mund të blihen. Një tjetër problem i rëndësishëm në të gjithë rajonin është pasiguria në punë, me punësimin e pasigurt – të karakterizuar nga kontrata të paqëndrueshme – që është forma dominuese e punës për të rinjtë.
Në vende si Bosnja dhe Hercegovina dhe Maqedonia e Veriut, më shumë se 40 për qind e të rinjve janë pesimistë për gjetjen e një pune të qëndrueshme. Ajo që është rritur veçanërisht janë shqetësimet dhe frika nga lufta, dhuna, sëmundjet, si dhe ndotja e mjedisit dhe ndryshimet klimatike. Frika nga lufta është rritur më shumë (51.5 për qind). Besimi në demokraci si sistem politik po bie në të gjithë rajonin, megjithëse shumë të rinj vazhdojnë të mbështesin vlerat demokratike. Veçanërisht, të rinjtë në vendet jo-anëtare të BE-së tregojnë një pjesëmarrje më të lartë në votime sesa bashkëmoshatarët e tyre në vendet anëtare të BE-së.
PESIMIST PËR EKONOMINË
Mundësia e anëtarësimit në BE vazhdon të ngjallë optimizëm në vendet jo-anëtare, me shumë të rinj që e shoqërojnë BE-në me një rrugë drejt një të ardhmeje më të begatë. Në të kundërt, të rinjtë në vendet anëtare të BE-së po bëhen gjithnjë e më pesimistë në lidhje me gjendjen aktuale të ekonomisë dhe tregut të punës në vendet e tyre të origjinës. Si rezultat, të rinjtë në Evropën Juglindore vazhdojnë të shprehin një dëshirë të fortë për të emigruar: pothuajse gjysma e tyre shprehën një dëshirë të fortë për t’u larguar nga vendi i tyre i origjinës, kryesisht për arsye ekonomike. Ky është rezultati i Studimit përfaqësues të të Rinjve të Evropës Juglindore 2024 të porositur nga Friedrich-Ebert-Stiftung, i cili anketoi qëndrimet, shpresat dhe shqetësimet e të rinjve në dymbëdhjetë vende.
Studimi shqyrton se si të rinjtë në Evropën Juglindore përjetojnë progresin shoqëror dhe të ardhmen e tyre në dymbëdhjetë vende – Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Bullgaria, Kroacia , Kosova, Maqedonia e Veriut, Mali i Zi , Rumania , Serbia , Sllovenia, Greqia dhe Turqia.
Në fillim të prezantimit, Elena Avramoska nga zyra e Fondacionit Friedrich Ebert në Vjenë, e cila koordinoi zbatimin e anketës, tha se studimi është i rëndësishëm për “kuptimin aktual të qëndrimeve shoqërore dhe politike të të rinjve”, por është i rëndësishëm për shkak të “implikimeve më të gjera të këtyre gjetjeve për politikat publike, me qëllim informimin dhe përmirësimin e debateve politike në të gjithë rajonin”.
Me fjalë të tjera, është e rëndësishme të dihet “si marrin frymë pjesëmarrësit e ardhshëm aktivë dhe pasivë në proceset zgjedhore”. Studimi më tej tregon se pasiguria në punë është një nga shqetësimet më të mëdha të të rinjve në rajon. Punësimi i pasigurt dhe vendet e pasigurta të punës janë të përhapura. Në të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor, numri i të rinjve me kontrata të përhershme është ulur ndjeshëm. Hendeku gjinor në papunësi është veçanërisht shqetësues, pasi gratë e reja kanë më shumë gjasa të jenë të papuna sesa burrat e rinj. Kjo rrit pabarazinë gjinore dhe dëmton zhvillimin demokratik. Kundërpërgjigjja e këtyre zhvillimeve kërkon, ndër të tjera, reforma të tregut të punës në bashkëpunim me qeveritë rajonale dhe BE-në.
PUNË ME LIDHJE
Të anketuarit në pothuajse të gjitha vendet e rajonit besojnë se marrëdhëniet me njerëz në pozicione pushteti dhe përkatësi partiake janë faktorë të rëndësishëm në gjetjen e një pune. Megjithatë, ekspertiza në një fushë konsiderohet gjithashtu e rëndësishme. Prandaj, promovimi i arsimit dhe trajnimit për të rinjtë në Evropën Juglindore është i rëndësishëm. Një e treta e të rinjve të anketuar nuk kanë qasje në arsim dhe trajnim profesional të përshtatshëm për shkak të kufizimeve ekonomike dhe infrastrukturës së pamjaftueshme. Korrupsioni brenda sistemit arsimor është një problem mbizotërues dhe shpesh përvoja e parë me korrupsionin që kanë të rinjtë. Për të luftuar këto trende, duhet të bëhen investime të synuara në infrastrukturën e arsimit dhe trajnimit dhe në projekte për zhvillim të qëndrueshëm ekonomik.
Korrupsioni bazuar në sondazhe shfaqet si shkaku më i rëndësishëm i shqetësimit rinor. Për 62 për qind të të rinjve në 12 vende, korrupsioni konsiderohet sfida më e rëndësishme për t’u luftuar brenda vendeve të tyre gjatë dekadës së ardhshme. Për t’i mbështetur ata në mënyrë të besueshme në këtë drejtim, qeveritë duhet t’i japin përparësi luftës kundër korrupsionit dhe transparencës në punën e tyre. Të rinjtë në Evropën Juglindore vijnë në kontakt të parë me korrupsionin gjatë arsimimit të tyre në institucionet arsimore, ku një pjesë e konsiderueshme e të rinjve në secilin vend besojnë se është e mundur të blihen notat dhe provimet.
Në të gjitha vendet e rajonit, qofshin ato anëtare të BE-së apo jo, gatishmëria për të migruar është rritur. Gatishmëria në rritje e të rinjve për të migruar është qartësisht për shkak të pakënaqësisë ekonomike dhe politike. Për të luftuar këto lëvizje, aktorët rajonalë dhe evropianë duhet të marrin masa të synuara. Mundësitë në terren duhet të përmirësohen dhe aktorët politikë duhet të marrin përgjegjësi. Sidomos në vendet jo-anëtare të BE-së, është thelbësore të ruhet optimizmi i të rinjve për të ardhmen e vendeve të tyre në BE, përmes mbështetjes së procesit të integrimit.
Frika e të rinjve nga lufta, dhuna, papunësia, sëmundjet dhe kriza klimatike është rritur ndjeshëm. Këto shqetësime rrjedhin pjesërisht nga shqetësimet në lidhje me cilësinë e shërbimeve publike. Ndërsa shteti i mirëqenies dobësohet, shumë të rinj i shohin institucionet shtetërore negativisht. Për të rindërtuar besimin e tyre, ne duhet të investojmë në programe që mbështesin shtetin e mirëqenies dhe adresojnë pabarazitë sociale përmes shpërndarjes më të drejtë të burimeve.
Kur bëhet fjalë për migrimin, ekziston një ndryshim i rëndësishëm midis shteteve anëtare të BE-së dhe shteteve jo-anëtare të BE-së. Brenda shteteve anëtare të BE-së, migrimi rrethor është më i përhapur në çdo aspekt sesa në shtetet jo-anëtare të BE-së. Arsyet ekonomike dhe politike janë motivet kryesore për zhvendosje të përhershme, ndërsa arsyet akademike dhe kulturore favorizojnë qëndrimet afatshkurtra jashtë vendit. Në këtë rast, mund të regjistrohen edhe pabarazi gjinore. Edhe pse pjesëmarrja në programet e lëvizshmërisë arsimore është rritur në përgjithësi, veçanërisht në vendet e BE-së, të rinjtë meshkuj kanë tendencë të marrin pjesë më shpesh sesa gratë e reja.
Prosperiteti ekonomik, demokracia, të drejtat e njeriut, situata në tregun e punës etj., perceptohen nga të anketuarit si më të rëndësishme dhe më të mira në BE sesa në vendin e tyre. (I njëjti qëndrim u vu re në vendet e anketuara që janë anëtare të BE-së, gjë që tregon një përçarje midis anëtarëve të BE-së). Besimi në demokraci po zvogëlohet dhe dëshira për një kryetar shteti të fortë po rritet. Në përgjithësi, të rinjtë ndajnë shumë pikëpamje të paqarta. Kjo e bën edhe më të rëndësishme forcimin e vlerave të Bashkimit Evropian dhe të një demokracie pluraliste. (koha.mk)
