Shkruar nga Edward Luce
Trump u zgjodh për të qenë president i SHBA-së “jo… perandor i botës”…
Po bini në sondazhe? Po shkoni drejt harresës elektorale? Mark Carney i Kanadasë, Anthony Albanese i Australisë dhe tani Luis Inácio Lula da Silva i Brazilit kanë një zgjidhje për ju. Bëjeni Donald Trump të nisë një luftë tregtare kundër vendit tuaj.
Pak gjëra i mbledhin votuesit rreth flamurit më shpejt sesa një sulm i superfuqisë ndaj fitimeve tuaja. Edhe pse Vatikani nuk është një entitet tregtar, Papa i parë i Amerikës, Robert Francis Prevost, mund t’ia atribuojë gjithashtu Trumpit zgjedhjen e tij. Trump dhe i ndjeri Papa Françesku, paraardhësi i Papa Leo XIV, nuk ishin admirues të ndërsjellë. Megjithatë, në librin e strategjisë së Trump, Brazili është në një kategori më vete.
Duke përmendur ndjekjen penale të Jair Bolsonaros, presidentit të fundit të Brazilit, Trump më parë këtë muaj premtoi tarifa prej 50% mbi demokracinë e dytë më të madhe të hemisferës perëndimore, nëse kjo e fundit nuk do të anulonte gjyqin e njeriut të fortë. Disa ditë më vonë, Marco Rubio, sekretari i shtetit i SHBA-së, i ndaloi vizat amerikane gjyqtarit të gjykatës supreme të Brazilit, Alexandre de Moraes, i cili po kryeson seancën dëgjimore të Bolsonaros.
Lëvizja e Rubios kualifikohet si një nga ato momentet e tipit “më shtrëngo”. Ish-senatori republikan e ndërtoi markën e tij rreth ungjillëzimit për vlerat demokratike të SHBA-së dhe sundimin e ligjit. Tani ai po ndëshkon një sistem ligjor të demokracisë simotër për zbatimin e ligjit. Bolsonaro, duhet të kujtojmë, pret gjyqin për mbështetjen e tij të dyshuar të një përpjekjeje të dhunshme për të përmbysur zgjedhjet presidenciale të Brazilit në vitin 2022, të cilat i fitoi Lula.
Grushti i dështuar i Bolsonaros ndodhi një vit e dy ditë pas përmbysjes së ngjashme demokratike të supozuar të Trump pas humbjes së tij ndaj Joe Biden. Paralelja Trump-Bolsonaro është e çuditshme. Dallimi është se Bolsonaro po mbahet përgjegjës.
Në rast se dikush nuk e kupton thelbin, Rubio javën e kaluar u dha udhëzime diplomatëve amerikanë që “të shmangin dhënien e mendimeve mbi drejtësinë ose integritetin e një procesi zgjedhor, legjitimitetin e tij ose vlerat demokratike të vendit në fjalë”.
Për të qenë i drejtë me Rubion, predikimet e Amerikës shpesh janë kthyer mbrapsht. Bota i kushton vëmendje asaj që bën Amerika, jo asaj që thotë. Por nëse ka një dritë liberale demokratike sot në hemisferën e Rubios, ajo vjen nga Brasília dhe Ottawa. Për momentin, Uashingtoni e ka llogaritur veten jashtë garës.
Çfarë duhet të thonë partnerët tregtarë të Amerikës, demokracitë dhe jo-demokracitë, për këtë?
Trumpi në të vërtetë krenohet me paparashikueshmërinë e tij. Por megjithatë, dy modele janë të dukshme. I pari është se edhe sipas kushteve merkantiliste të Trumpit, veprimet e tij nuk kanë kuptim. Amerika ka një suficit tregtar me Brazilin. Vendi i Lulës duhet të ishte përjashtuar nga tarifat e “ditës së çlirimit” të Trumpit. Nëse Trump do të kishte në mendje një motiv joekonomik, siç është ndihma ndaj një kolegu të fortë, logjika e tij prapëseprapë vetëanulohet.
Ndër viktimat kryesore të një tarife prej 50% të SHBA-së ndaj Brazilit do të ishin blegtorët e bagëtive dhe eksportuesit e kafesë në vend. Të dy këta sektorë janë fortesa të Bolsonaros. Trump po e forcon kështu reputacionin e Lulës, jo të Bolsonaros. Nuk është çudi që fati i Lulës është rikthyer. As nuk është çudi që Lula ankohet se Trump u zgjodh për të qenë president i SHBA-së “jo… perandor i botës”.
Modeli i dytë i politikës tregtare të Trump është mospërmbajtja imperiale. Sipas tij, tarifat janë një gjë e bukur. Ato i japin atij ndikim mbi aksesin e pjesës tjetër të botës në tregun e gjerë të konsumit të Amerikës. Për shembull, njeriu i fortë i Turqisë, Rexhep Tajip Erdogan, duhet të përballet me një tarifë prej vetëm 10% të Trump. Kjo pavarësisht faktit se SHBA-të kanë një deficit tregtar me Turqinë, ndryshe nga Brazili.
Që Erdogan kohët e fundit ka burgosur disa kryebashkiakë të opozitës , përfshirë Ekrem İmamoğlu të Stambollit, kundërshtarin e tij të mundshëm presidencial, nuk është mëkat në sytë e Trump. Kalimi i Erdoganit drejt autokracisë mund të ketë bërë që presidenti i SHBA-së ta shohë Turqinë me një sy më të favorshëm. Siç ndodh shpesh me Trumpin, impulsi i tij përmban një pjesë të vogël të meritës themelore.
Promovimi i demokracisë në SHBA ka një histori të çrregullt. Zhvendosja e Uashingtonit në neutralitet do të ishte një veprim i respektueshëm, i cili mund të rezultonte edhe më efektiv në përhapjen e shembullit demokratik. Por Trump është në biznesin e promovimit të autokracisë.
Demokracitë e tjera janë të alarmuara në mënyrë të kuptueshme. Megjithatë, ankesat më të forta duhet të vijnë nga këshilltarët proteksionistë të Trump. Nëse ata gjejnë zërin e tyre, ata mund të theksojnë se Trump po e prish axhendën e tij. Sipas tyre, tarifat kanë të bëjnë me ndërtimin e kapacitetit të brendshëm të SHBA-së. Trump, në të kundërt, po e përdor këtë mjet për çfarëdo që i pëlqen. Dhe ai i do njerëzit e fortë.
