Prodhimi i Brendshëm mesatare për frymë në Ballkanin Perëndimor është pak më pak se 22.000 dollarë amerikanë, ndërsa mesatarja në nivel të Bashkimit Evropian është rreth 59.000 dollarë amerikanë. Në 20 vjet të procesit të integrimit evropian, Ballkani Perëndimor ka arritur rreth 35 për qind të PBB-së për frymë (PBB) krahasuar me mesataren e Bashkimit Evropian. Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH) ka vlerësuar se kur vendet e Ballkanit Perëndimor do të arrinin standardin mesatar të jetesës së BE-së, me tre skenarë: në skenarin më optimist, ku merren normat e rritjes që i paraprinë krizës ekonomike globale, Ballkani Perëndimor do të konvergonte me BE-në brenda dy deri në tre dekadave. Një skenar më realist parashikon që, nëse normat e rritjes mbeten në nivelin e tyre aktual, Ballkani Perëndimor do të arrinte mesataren brenda 40 vjetësh. Një skenar pesimist parashikon konvergjencë në vitin e largët 2093 nëse normat e rritjes do të ishin të ngjashme me ato pas krizës ekonomike. Së fundmi, Hulumtimi krahasues të kryer në gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor mbi afërsinë e këtyre vendeve me mesataret e BE-së në fushën e ekonomisë, theksoi se ekzistojnë disa skenarë për afrimin me standardet e Unionit. Anëtarësimi i plotë ose qasja më e madhe në fonde e shkurton ndjeshëm rrugën drejt mesatares së BE-së, veçanërisht në ekonomi, sociale dhe infrastrukturë. Mesazhi kryesor është se qëllimi nuk duhet të jetë 100 për qind e mesatares së BE-së, por një 80 për qind i qëndrueshëm, si një nivel realist për një standard më të mirë jetese. “Mesazhi i raportit është i qartë: konvergjenca përshpejtohet kur integrimi në BE intensifikohet, por që qytetarët ta ndiejnë atë, duhet ta përfundojmë punën tonë në shtëpi si shoqëri. Prandaj, fokusi duhet të jetë te zbatimi dhe rezultatet, jo vetëm te miratimi i ligjeve. Çelësi për përshpejtimin e procesit është sigurimi i sundimit të ligjit dhe sigurimi i kushteve për prokurim publik të drejtë dhe të ndershëm. Në të njëjtën kohë, buxheti duhet të drejtohet drejt arsimit, kujdesit shëndetësor parësor, shëndetit parandaluesdhe ajrit të pastër, dhe digjitalizimi i sistemit duhet të jetë baza për shërbime të shpejta dhe cilësore”, thekson Viktor Mitevski nga Shoqata për Kërkime dhe Analiza – ZMAI.
Sipas tij, përfundimi i plotë i të gjitha lidhjeve dhe rrjeteve kryesore të transportit dhe energjisë, si kombëtare ashtu edhe me fqinjët, është gjithashtu çelësi i rritjes së Maqedonisë. Kur të përfundojnë këto detyra, produktiviteti dhe formalizimi i ekonomisë gjithashtu do të rriten, dhe pagat natyrshëm do të lëvizin lart.
Sipas llogaritjeve të paraqitura dhe trendeve aktuale, në një skenar status quo, Maqedonisë së Veriut i duhen rreth 59 vjet për të arritur mesataren e BE-së në fushën ekonomike. Digjitalizimi qëndron në afërsisht 75 për qind të nivelit të BE-së me potencialin për ta mbyllur hendekun më shpejt, kujdesi shëndetësor është në një nivel të ngjashëm me mundësinë e konvergjencës në një periudhë më të shkurtër. Në të njëjtën kohë, divergjenca është regjistruar në arsim dhe mjedis, gjë që tregon një nevojë urgjente për politika të orientuara drejt rezultateve. Në nënkomponentët ekonomikë, u theksuan si më poshtë: paga mesatare bruto ~ 1.000 € (~ 33 për qind e BE-së), PBB për frymë ~ 42 për qind e BE-së, produktiviteti ~ 53 për qind e BE-së kundrejt pagave më të ulëta, si dhe pensionet ~ 18 për qind e BE-së.
Ekonomitë e Ballkanit Perëndimor kanë bërë vetëm përparim modest në ngushtimin e hendekut ekonomik me Bashkimin Evropian në dy dekadat e fundit, sipas një raporti të ri nga Organizata për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (OECD). Produkti i brendshëm bruto (PBB) për frymë në paritetin e fuqisë blerëse të vendeve të Ballkanit Perëndimor në vitin 2023 ishte pak më pak se 40 për qind e mesatares së BE-së, një rritje prej rreth 13 pikësh përqindjeje krahasuar me vitin 2003, sipas raportit të OECD-së me titull “Rezultatet e Konvergjencës Ekonomike në Ballkanin Perëndimor 2025”.
Ekspertët e OECD-së theksojnë se kjo konvergjencë është kontribuar nga rritja e qëndrueshme ekonomike në rajon gjatë 20 viteve të fundit, me norma rritjeje në Ballkanin Perëndimor që janë vazhdimisht më të larta se ato në BE. Në periudhën nga viti 2003 deri në vitin 2023, PBB-ja për frymë sipas paritetit të fuqisë blerëse në rajon u rrit me 120 për qind, nga 9.725 dollarë në 21.305 dollarë.
Megjithatë, raporti thekson se konvergjenca ekonomike me BE-në mbetet një domosdoshmëri strategjike për gjashtë ekonomitë e Ballkanit Perëndimor. Përveç rritjes së standardeve të jetesës, një rajon më konkurrues dhe i qëndrueshëm është çelësi për rritjen e tregtisë, tërheqjen e investimeve dhe thellimin e integrimit në tregjet evropiane.
OECD analizoi 35 tregues të ndarë në pesë grupe tematike: infrastruktura dhe lidhshmëria, aftësitë, mjedisi i biznesit, transformimi dixhital dhe ekonomia e gjelbër. Konvergjenca më e rëndësishme me BE-në është vërejtur në fushën e infrastrukturës dhe lidhshmërisë, megjithëse performanca e përgjithshme atje mbetet e dobët. Infrastruktura rajonale e transportit, veçanërisht hekurudha, mbetet ndjeshëm prapa BE-së, dhe termocentralet e vjetruara kontribuojnë në joefikasitetin e energjisë, gjë që reflektohet në humbje të mëdha të energjisë.
Ndërkohë, infrastruktura digjitale ka përfituar nga investime të konsiderueshme. Kjo ka rezultuar në përmirësime të konsiderueshme në lidhjen digjitale dhe shkallët e përdorimit të telefonisë celulare, të cilat po i afrohen atyre në BE. Grupi i aftësive është performuesi më i dobët, pavarësisht konvergjencës graduale me standardet e BE-së. Edhe pse situata e tregut të punës në rajon po përmirësohet, papunësia dhe pasiviteti i të rinjve mbeten të larta, dhe përpjekjet për rikualifikim po fitojnë rëndësi.
Kur bëhet fjalë për mjedisin e biznesit, zona me performancën më të fortë në Ballkanin Perëndimor, nuk është bërë ndonjë përparim i qartë në konvergjencën me BE-në gjatë dhjetë viteve të fundit. Janë vërejtur përmirësime në stabilitetin bankar dhe investimet, por qasja në financim të përballueshëm, veçanërisht për ndërmarrjet e vogla dhe të mesme, mbetet një sfidë.
Raporti paralajmëron se korrupsioni dhe ekonomia gri vazhdojnë të minojnë konkurrencën e drejtë dhe të dekurajojnë investitorët, dhe flukset tregtare në Ballkanin Perëndimor janë ende nën mesataren e shteteve anëtare të BE-së. Transformimi digjital është klasteri i dytë më i suksesshëm në rajon, për shkak të lidhjes së fortë midis qytetarëve dhe bizneseve. Përdorimi i internetit në Ballkanin Perëndimor arrin mbi 95 për qind të nivelit të BE-së, dhe sektori i informacionit dhe teknologjive digjitale shquhet si një nxitës kryesor i rritjes ekonomike.
Në grupin e fundit – “Axhenda e gjelbër” – ka një hendek të konsiderueshëm dhe përkeqësim të performancës krahasuar me BE-në. Hendeku po zgjerohet, pasi në shumicën e fushave rezultatet janë në stanjacion ose në regres. Edhe pse vendet kanë filluar të zbatojnë politika për një ekonomi më të gjelbër, progresi ka qenë i kufizuar, veçanërisht në uljen e emetimeve të karbonit, dhe ka gjithashtu shqetësime në rritje në lidhje me joefikasitetin e burimeve. (koha.mk)
