Ndotja e ajrit është e lidhur me mijëra vdekje të parandalueshme në Bashkimin Evropian, pavarësisht përmirësimeve “të rëndësishme” në cilësinë e ajrit, raporton Euronews.
Një raport i ri nga Agjencia Evropiane e Mjedisit (EEA) ka zbuluar se midis viteve 2005 dhe 2023, numri i vdekjeve të parakohshme që i atribuohen grimcave të imëta ra me 57 përqind.
Pavarësisht kësaj, nivelet e pasigurta të ndotjes së ajrit rezultuan në një shifër marramendëse prej 182,000 vdekjesh në vitin 2023.
Megjithatë, 95% e evropianëve në zonat urbane janë të ekspozuar ndaj niveleve të ndotjes së ajrit që janë “dukshëm” mbi rekomandimet e Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH).
Ndotja e ajrit mbetet rreziku më i madh mjedisor për evropianët, sipas EEA-s, mbi faktorë të tjerë si ekspozimi ndaj zhurmës dhe kimikateve ose rreziku i valëve të nxehtësisë të lidhura me ndryshimet klimatike.
Çfarë është një grimcë e materies?
Shpesh të referuara si PM2.5, ato janë grimca të vogla në ajër me një diametër prej 2.5 mikrometrash ose më pak.
Nëse thithen, ato mund të shkaktojnë ose përkeqësojnë probleme shëndetësore si astma, sëmundja ishemike e zemrës dhe kanceri i mushkërive. Provat e reja sugjerojnë se nivelet e larta të PM2.5 mund të shkaktojnë edhe demencë.
PM2.5 vjen kryesisht nga burime njerëzore, siç janë emetimet e automjeteve, djegia e lëndëve djegëse të ngurta, freskuesit e ajrit dhe proceset industriale, siç janë emetimet e prodhimit. Mund të vijë edhe nga “burime natyrore” siç janë zjarret në pyje, të cilat kanë më shumë gjasa të ndodhin për shkak të ndryshimeve klimatike.
Cili vend është më i prekur nga ndotja e ajrit?
Sipas vlerësimit të ndikimit të cilësisë së ajrit në shëndet, Italia pësoi humbjen më të madhe në vitin 2023 me 43,083 vdekje që i atribuohen përqendrimeve të larta të PM2.5.
Kjo arrin në 100.6 vdekje të atribuueshme për 100,000 banorë në rrezik. Gjithashtu arrin në 407,949 vite jetë të humbura (VJH), një masë e shëndetit e përcaktuar si numri mesatar i viteve shtesë që njerëzit në një popullsi mund të kishin jetuar statistikisht nëse nuk do të kishin vdekur nga një sëmundje ose grup sëmundjesh.
Polonia ndoqi shembullin me 25,268 vdekje, ndërsa Gjermania ishte në vendin e tretë me 21,640 vdekje.
Megjithatë, ndikimet më të mëdha relative (YLL për 100,000 banorë të moshës 30 vjeç e lart) u vunë re në vendet e Evropës Juglindore si Maqedonia, Bosnja dhe Hercegovina dhe Shqipëria.
Në të kundërt, Islanda nuk pati vdekje të shkaktuara nga ndotja e ajrit, ndërsa në Finlandë raporti i atribuoi vetëm 34 vdekjeve ekspozimit afatgjatë ndaj grimcave PM2.5.
Ndikimet më të vogla relative të ndotjes së ajrit vërehen në vendet e vendosura në veri dhe veriperëndim të Evropës, duke përfshirë Suedinë, Estoninë dhe Norvegjinë.
Rregullat e reja të BE-së për cilësinë e ajrit
Raporti i EEA-së thekson urgjencën e reduktimit të ndotjes së ajrit, siç përcaktohet në Direktivën e rishikuar për Cilësinë e Ajrit Ambient, e cila hyri në fuqi më 10 dhjetor 2024.
Projektligji ul vlerën kufitare vjetore për PM2.5 me më shumë se gjysmën, duke i afruar standardet e cilësisë së ajrit të BE-së për vitin 2030 me rekomandimet e OBSH-së. Ai gjithashtu mbështet autoritetet lokale në forcimin e dispozitave të tyre për monitorimin dhe modelimin e cilësisë së ajrit dhe ndihmon në përmirësimin e planeve të tyre për cilësinë e ajrit.
“Çdo vit, ajri i ndotur shkakton rreth 250,000 vdekje të parakohshme dhe i kushton ekonomisë së BE-së deri në 850 miliardë euro”, tha vitin e kaluar Jessica Rosvall, Komisionere për Mjedisin, Rezistencën ndaj Ujit dhe një Ekonomi Rrethore Konkurruese.
“Rregullat e reja të cilësisë së ajrit do të përmirësojnë cilësinë e jetës së miliona evropianëve dhe do të mbrojnë më tej biodiversitetin dhe ekosistemet tona, duke nxitur njëkohësisht ekonominë tonë”, shtoi ajo.
