Marrëdhëniet Izrael-Iran nuk kanë qenë gjithmonë armiqësore. Nga viti 1925 deri në vitin 1979, gjatë dinastisë Pahlavi, të dy shtetet kishin lidhje miqësore, me Iranin që ishte shteti i dytë mysliman që njohu Izraelin pas themelimit të tij në vitin 1948
Lindja e Mesme është kthyer sërish në një “vatër zjarri”, me luftën e Izraelit me Iranin që po del nga kontrolli, me dy palët që përplasen hapur – me pasoja të paparashikueshme për rajonin e gjerë dhe ekonominë globale. Gjatë vitit të kaluar, Irani ka qenë një nga kritikët më të ashpër të Izraelit ndaj bombardimeve të Gazës. Çështja palestineze është në zemër të konfrontimit midis dy vendeve, me Teheranin paralajmëroi Izraelin dhe SHBA-në që në fillim për operacionet ushtarake në Gaza dhe zonat përreth – Liban dhe Siri. Marrëdhëniet Izrael-Iran nuk kanë qenë gjithmonë armiqësore. Nga viti 1925 deri në vitin 1979, gjatë dinastisë Pahlavi, të dy shtetet kishin lidhje miqësore, me Iranin që ishte shteti i dytë mysliman që njohu Izraelin pas themelimit të tij në vitin 1948.
Në fakt, Irani ishte një nga 11 shtetet anëtare të një komisioni të posaçëm të Kombeve të Bashkuara të krijuar në vitin 1947 për të kërkuar një zgjidhje për Palestinën pasi britanikët hoqën dorë nga kontrolli i rajonit. Ishte një nga vendet që votoi kundër planit të ndarjes së Kombeve të Bashkuara për Palestinën, duke shprehur shqetësim për një shpërthim dhune në rajon.
Irani, India dhe Jugosllavia paraqitën një plan alternativ, një zgjidhje federale, që do t’i lejonte Palestinës të ishte një shtet me një qeveri, por të ndarë në komunitete arabe dhe hebraike. Teherani dhe Tel Avivi kishin bashkëpunim të gjerë ushtarak në atë kohë dhe shkëmbyen informacione sigurie, të cilat nuk i publikuan për të mos provokuar shtetet arabe. Gjërat filluan të ndryshonin kur Mohammad Mossadegh u bë kryeministër i Iranit në vitin 1951, duke dashur të shtetëzonte industrinë e naftës së vendit, shkëputi lidhjet me Izraelin, duke besuar se kjo i shërbente interesave perëndimore.
HISTORIKU NGA VITI 1967 DERI NË DITËT E SOTME
Tensionet dhe përleshjet ishin të shpeshta në dekadat në vijim, me Izraelin dhe Iranin që shkëmbenin zjarr, kryesisht në fshehtësi.
Viti 1967. Në ditët e para të konfliktit, Irani mori kontrollin e Reaktorit Kërkimor të Teheranit, i cili u zhvillua si pjesë e programit Amerikan Atome për Paqe.
Viti 1979. Shahu Mohammad Reza Pahlavi i Iranit u sëmur rëndë dhe më pas iku nga vendi kur populli protestoi kundër tij. Ai mbajti lidhje ekonomike dhe bashkëpunim sigurie me Iranin.
- Ajatollah Ruhollah Mousavi Khomeini, ish-udhëheqësi suprem i Iranit, u kthye në Teheran, me Revolucionin Islamik që i dha atij pushtet në vend.
Studentët marrin kontrollin e ambasadës amerikane në Teheran, duke mbajtur pengje për 444 ditë. Programi bërthamor i Iranit ngadalësohet nën presionin ndërkombëtar. Një regjim i ri merr pushtetin dhe e etiketon Izraelin si armikun e tij më të madh.
2002, gusht: Shërbimet perëndimore të sigurisë dhe një grup politik opozitar iranian zbulojnë objekte sekrete të pasurimit të uraniumit në Natanz.
2003, qershor : Britania, Franca dhe Gjermania ulen me Iranin për të diskutuar programin e tij bërthamor.
2003, tetor: Pas negociatave të gjata, Irani ngrin pasurimin e uraniumit.
2006, shkurt : Tre vjet pasi programi i pasurimit të uraniumit u pezullua, presidenti i sapozgjedhur i Iranit, Mahmoud Ahmadinejad, njoftoi se puna do të riniste. Britania, Franca dhe Gjermania refuzojnë të vazhdojnë negociatat.
2009, qershor: Pavarësisht akuzave për mashtrim, Ahmadinejad rizgjidhet president i Iranit, duke çuar në protesta të gjera të njohura si “Lëvizja e Gjelbër” dhe një shtypje të dhunshme qeveritare.
2009, tetor: Me Barack Obamën president, SHBA-të dhe Irani hapin një kanal sekret komunikimi për të shkëmbyer mesazhe në Sulltanatin e Omanit. Në vitin 2010, programi bërthamor i Iranit bëhet një objektiv kryesor dhe zbulohet se virusi kompjuterik Stuxnet, një krijim i përbashkët i SHBA-së dhe Izraelit, ka shkatërruar centrifugat iraniane.
2015, 14 korrik: Irani dhe fuqitë ndërkombëtare njoftojnë një marrëveshje bërthamore afatgjatë, e cila kufizonte pasurimin e uraniumit të Teheranit në këmbim të heqjes së pjesshme të sanksioneve ekonomike.
- Kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu thotë se ka dhjetëra mijëra faqe me të dhëna që vërtetojnë se Irani e fshehu programin e tij bërthamor përpara se të nënshkruante marrëveshjen me fuqitë e mëdha perëndimore në vitin 2015. Një ish-shef i Mossadit konfirmon se informacioni u vodh nga kasafortat në Teheran nga agjentë jo-izraelitë. Presidenti Donald Trump u tërhoq në mënyrë të njëanshme nga marrëveshja bërthamore me Iranin.
- Izraeli thuhet se ka rritur sulmet e tij ndaj programit bërthamor të Iranit pas rënies së marrëveshjes së vitit 2015, e cila kishte për qëllim të parandalonte Teheranin nga zhvillimi i armëve bërthamore.
2020, korrik : Një shpërthim misterioz shkatërron një fabrikë prodhimi centrifugash në objektin bërthamor të Natanzit. Irani fajëson Izraelin për shpërthimin.
2020, nëntor : Një shkencëtar i lartë bërthamor ushtarak iranian, Mohsen Fakhrizadeh, vritet me një armë të telekomanduar ndërsa ndodhej në një makinë jashtë Teheranit. Një zyrtar i lartë i sigurisë akuzoi Izraelin se ka përdorur pajisje elektronike për të vrarë nga distanca shkencëtarin, i cili konsiderohet “babai” i programit bërthamor ushtarak të Iranit në vitin 2000.
2021, 11 prill: Një sulm synon objektet bërthamore nëntokësore në Natanz, me Teheranin që përsëri drejton gishtin nga Izraeli. Tel Avivi nuk mori përgjegjësinë për sulmin, por media izraelite raportoi se qeveria e vendit ishte ajo që orkestroi sulmin kibernetik që shkaktoi një ndërprerje të energjisë në objekte.
2021, 16 prill: Irani fillon pasurimin e uraniumit në 60%, niveli më i lartë deri më sot dhe një “hap” para 90% të kërkuar për të ndërtuar armë bërthamore. Qershor
2022, qershor: Irani akuzon Izraelin për helmimin e dy shkencëtarëve bërthamorë nga qytete të ndryshme gjatë një periudhe tre-ditore. Rrethanat e vdekjes së tyre mbeten të paqarta deri më sot.
2023, 7 tetor: Luftëtarët e Hamasit nga Rripi i Gazës pushtuan Izraelin, duke vrarë 1,200 njerëz dhe duke marrë 250 të burgosur. Izraeli u përgjigj menjëherë, me operacionet ushtarake të Izraelit në Gaza që vazhdojnë deri më sot. Izraeli, i cili ka armatosur dhe financuar Hamasin për dekada, ofron mbështetje për luftëtarët e tij.
2024, 14 shkurt: Sabotimi izraelit shkakton një seri shpërthimesh në një tubacion gazi natyror iranian, që lidh provincat perëndimore të Çahar Mahal dhe Bakhtiari me qytete në Detin Kaspik.
2024, 1 prill: Një sulm ajror izraelit shkatërron konsullatën iraniane në Damask të Sirisë, duke vrarë 16 persona. Dy gjeneralë iranianë ishin midis viktimave.
2024, 14 prill: Irani nisi një sulm të paprecedentë me raketa dhe dronë ndaj Izraelit. Në përgjigje të sulmit ndaj Damaskut, Teherani nisi 300 raketa dhe dhjetëra dronë drejt Izraelit. Megjithatë, Izraeli, me ndihmën e SHBA-së dhe aleatëve të tjerë, arriti të kapte pjesën më të madhe të zjarrit.
2024, 19 prill: Irani akuzon Izraelin për goditjen e një sistemi mbrojtës ajror pranë aeroportit të Isfahanit.
2024, 31 korrik: Lideri i Hamasit, Ismail Haniyeh, vritet në një sulm ajror gjatë një vizite në Teheran. Teherani fajëson përsëri Izraelin, i cili më parë kishte kërcënuar të vriste Haniyeh dhe udhëheqës të tjerë të Hamasit pas sulmit të 7 tetorit.
2024, 27 shtator: Një sulm ajror izraelit vret udhëheqësin e Hezbollahut, Hassan Nasrallah. Hezbollahu ishte grupi i parë i armatosur në rajon që mori mbështetjen iraniane, i formuar nga anëtarë të Korpusit të Gardës Revolucionare Iraniane që udhëtuan për në Liban në vitin 1982.
2024, 1 tetor: Irani nis sulmin e tij të dytë të drejtpërdrejtë ndaj Izraelit, me ushtrinë e vendit dhe aleatët e saj perëndimorë që neutralizojnë shumicën e raketave.
2024, 16 tetor: Izraeli vret udhëheqësin e Hamasit, Yahya Sinëar, në Rripin e Gazës.
2024, 26 tetor: Izraeli sulmon hapur Iranin për herë të parë, duke synuar sistemet e mbrojtjes ajrore dhe objektet që lidhen me programin e tij bërthamor.
2025, 30 prill: Irani ekzekuton një burrë që pretendon se po punonte me Mossadin e Izraelit dhe dyshohet se luajti një rol në vrasjen e Kolonelit të Gardës Revolucionare Hassan Sayyed Khodayi në Teheran më 22 maj 2022.
2025, 13 qershor: Izraeli nis dy sulme në “zemrën” e objekteve bërthamore dhe ushtarake të Iranit. Raportohet se përdori avionë luftarakë dhe dronë që kishin hyrë ilegalisht në vend për të sulmuar objektet kyçe dhe për të vrarë gjeneralë të lartë dhe shkencëtarë.
2025, 14 qershor: Izraeli zgjeron sulmet e tij ajrore dhe godet objektiva energjie në Iran. Teherani vazhdon të lëshojë raketa dhe dronë në territorin izraelit.
2025, 15 qershor: IDF vazhdon bombardimet e Iranit për të tretën ditë dhe kërcënon të përshkallëzojë sulmet e saj edhe më tej. Disa raketa iraniane arrijnë të anashkalojnë sistemet izraelite të mbrojtjes ajrore, duke goditur ndërtesat në “zemër” të vendit. Bisedimet e planifikuara bërthamore midis Iranit dhe SHBA-së, të planifikuara për ditët e ardhshme në Oman, tani janë anuluar.
